Έλενα Παπανδρέου: H ποιήτρια της κιθάρας

H διεθνούς φήμης κιθαρίστρια απογειώνει με το παίξιμό της και την άψογη δεξιοτεχνία της!

Συνέντευξη  στην   Έλντα  Γεωργοπούλου  

Tι εκφράζει η κιθάρα για εσάς;

Η κιθάρα είναι ένα κεντρικό κομμάτι της ζωής μου. Μου έδωσε την ευκαιρία να ζω από κάτι που αγαπώ, την ευκαιρία να ταξιδεύω, να γνωρίζω κόσμο σε πολλές διαφορετικές χώρες, να παίζω μουσική γι’ αυτούς και να έρχομαι σε επαφή με νέους μουσικούς, διδάσκοντάς τους. Μου αρέσει εξ’ ίσου να παίζω και να διδάσκω. Αλλά μάλλον το σημαντικότερο που μου έδωσε η κιθάρα, είναι σχεδόν όλους τους φίλους μου, καθώς και τον σύζυγό μου, τον ιδιοφυή κιθαριστή και δάσκαλο Oscar Ghiglia!

  Δώσατε συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Πως εισπράξατε το χειροκρότημα στη συμπρωτεύουσα;

Ο Roland Dyens υπήρξε ένας από τους πιο αγαπημένους μου φίλους επί 20 χρόνια, μέχρι πριν ένα χρόνο, όταν δυστυχώς έφυγε πρόωρα στα 61 του χρόνια.  Έχω ηχογραφήσει ένα CD με έργα του (για την Σουηδική BIS) και εδώ και ένα χρόνο παίζω κυρίως τη μουσική του και τις μεταγραφές του. Είναι μια συναισθηματική μου ανάγκη, αφ’ ενός γιατί η μουσική του είναι σπάνιας αξίας, αλλά και γιατί νιώθω σα να κρατώ επαφή και μαζί του. Το Concerto Métis που έπαιξα με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης και τον μαέστρο Στέφανο Τσιαλή, είναι το μοναδικό κοντσέρτο που ο Dyens έγραψε για σόλο κιθάρα και ορχήστρα (εγχόρδων). Είναι ένα από τα καλύτερα κοντσέρτα για κιθάρα και το αγαπώ πραγματικά πολύ. Συναντήσαμε δυσκολίες στην προετοιμασία του, είναι πολύ δύσκολο και για την ορχήστρα, αλλά υπήρξαν και άλλα προβλήματα. Όμως στη συναυλία όλοι βάλαμε τον καλύτερό μας εαυτό και το αποτέλεσμα έδωσε πολλή χαρά και σε εμάς τους μουσικούς, αλλά και στο κοινό. Όσο για το χειροκρότημα, που ήταν αρκετά έντονο ομολογώ, παραδοσιακά δίνει την ευκαιρία στον κόσμο να εκφράσει την επιδοκιμασία του, οπότε φυσικά κι εμείς το χαρήκαμε.

Φαίνεται ότι έχετε αδυναμία σε έναν από τους σημαντικότερους συνθέτες μουσικής για πιάνο, τον Frédéric Chopin, έχοντας συχνά παίξει μεταγραφές του για κιθάρα. Γιατί ειδικά Chopin;

Όταν ήμουν στην εφηβεία συνειδητοποίησα ότι ακούγοντας δίσκους κιθαριστών, ένιωθα δεσμευμένη, γιατί είτε θα με επηρέαζε το παίξιμό τους και χωρίς να το θέλω θα αντέγραφα ό,τι μου άρεσε, είτε θα έκανα το αντίθετο, στην προσπάθεια μου να διαμορφώσω ένα πιο προσωπικό ύφος. Έτσι αποφάσισα να σταματήσω να ακούω δίσκους κιθάρας, αν και φυσικά εξακολουθούσα να παρακολουθώ συναυλίες. Τότε άρχισα να ακούω πολλή μουσική γραμμένη για άλλα όργανα, κυρίως για πιάνο, με πιο αγαπημένο μου δίσκο την ηχογράφηση των Νυχτερινών του Chopin από τον Arthur Rubinstein. Ειδικά εκείνος ο δίσκος (τον οποίο έχω ακούσει άπειρες φορές!) μου έμαθε πάρα πολλά για το πως να παίζω… κιθάρα! Το πιάνο και η κιθάρα, παρ’ ότι φαίνονται πολύ διαφορετικά όργανα, έχουν κάποια σημαντικά κοινά. Έτσι, πριν λίγα χρόνια, αποφάσισα να μεταγράψω 3 νυχτερινά, (οι μεταγραφές μου αυτές εκδόθηκαν από τον εκδοτικό οίκο Παπαγρηγορίου-Νάκα), και γιατί ήθελα επιτέλους να παίξω αυτή τη μουσική, αλλά και κατά κάποιον τρόπο, για να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου προς το πιάνο, τον Chopin και τον Rubinstein.

Ποιες οι εντυπώσεις από τις πρόσφατες συναυλίες σας στην Κίνα; 

Το 2016 ήταν η πρώτη χρονιά που έπαιξα στην Κίνα, σε πέντε διαφορετικές πόλεις και ακολούθησε δεύτερη πρόσκληση με τέσσερα ρεσιτάλ το καλοκαίρι του 2017. Οι Κινέζοι ανακαλύπτουν την κλασική μουσική και ειδικότερα την κιθάρα, τις τελευταίες δεκαετίες. Έχουν τον ενθουσιασμό των νεοφώτιστων και από όσους γνώρισα είδα ότι περιέργως έχουν αρκετά κοινά με τους Έλληνες! Είναι… χαώδεις, συχνά αγενείς, αλλά είναι και ζωντανοί, γλεντζέδες και καλοσυνάτοι. Άκουσα πάρα πολύ ταλαντούχους νεαρούς, κάποιοι ήδη έχουν αρχίσει να γίνονται διεθνώς γνωστοί. Πολύ ενδιαφέρουσα χώρα λοιπόν και μάλλον θα επιστρέφω τακτικά.

Σας έχουν αφιερώσει έργα τους σημαντικοί συνθέτες, όπως ο Γάλλος Roland Dyens, o Ρώσος Nikita Koshkin (μεταξύ των οποίων και ένα κοντσέρτο για κιθάρα και ορχήστρα), o Γιώργος Κουμεντάκης και άλλοι. Πείτε μας γι’ αυτές τις συνεργασίες.

Όπως είπα και νωρίτερα, ένα από τα πολλά που μου χάρισε η κιθάρα, είναι η γνωριμία με καταπληκτικούς ανθρώπους, κάποιοι από τους οποίους έγιναν αγαπημένοι φίλοι. Νιώθω πολύ τυχερή που συνδέθηκα φιλικά με μουσικούς σπάνιας αξίας, όπως οι τρεις συνθέτες που αναφέρετε. Ο Roland Dyens, μου αφιέρωσε ένα από τα καλύτερα τριμερή έργα του, για το οποίο εφηύρε έναν τίτλο που ακούγεται σαν Ελληνική λέξη (Triaela), αλλά και κάποια μικρότερα έργα. Το 2001 παίξαμε μαζί το κοντσέρτο του για δύο κιθάρες και ορχήστρα, με την Ορχήστρα των Χρωμάτων και τον μαέστρο Μίλτο Λογιάδη. Ο Nikita Koshkin έγραψε για μένα διάφορα έργα, ανάμεσά τους το σημαντικότερο είναι ένα κοντσέρτο για κιθάρα και ορχήστρα (Megaron Concerto) παραγγελία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, το οποίο έπαιξα το 2006 (σε παγκόσμια πρώτη εκτέλεση) με την Καμεράτα και τον μαέστρο Αλέξανδρο Μυράτ. Για αυτό το έργο μάλιστα έγραψα και μία διδακτορική διατριβή που έκανα στο Δουβλίνο. Έχω ηχογραφήσει δύο CD με μουσική του (επίσης με την BIS), το ένα περιλαμβάνει το Megaron Concerto με την Συμφωνική Ορχήστρα της Σιγκαπούρης και τον μαέστρο Lan Shui. Ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες, ο Γιώργος Κουμεντάκης, επίσης καλός φίλος, έγραψε για μένα τη ‘Μελωδία για Κιθάρα’ για ένα ρεσιτάλ που έδωσα στο Weill Hall του Carnegie Hall της Νέας Υόρκης το 2002, καθώς και ένα κομμάτι για μπαγιάν και κιθάρα που έγραψε για τον Κώστα Ράπτη και εμένα. Τέτοιες συνεργασίες, εκτός από το ότι μου έχουν δώσει πολλή χαρά, έχουν προσθέσει και κάποια σημαντικά έργα στο ρεπερτόριο της κιθάρας.

Μιλήστε μας για την καλλιτεχνική σας συνύπαρξη με τον σπουδαίο κιθαρίστα και δάσκαλο Oscar Ghiglia.

Γνώρισα τον Oscar το 1983, όταν έλαβα μέρος σε σεμινάριό του στην Αθήνα. Τότε σπούδαζα με το Βαγγέλη Μπουντούνη που για καλή μου τύχη, από τα 12 μου χρόνια διαμόρφωσε το παίξιμό μου, απαιτώντας ποιότητα και τεχνική τελειότητα. Η διδασκαλία του Oscar στα 17 μου χρόνια, μου φάνηκε παράξενη. Αργότερα, ήμουν πια σε θέση να εκτιμήσω τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο διδάσκει, θα έλεγα ότι είναι μοναδικός διεθνώς και πολύτιμος, ειδικά για πολύ προχωρημένους μαθητές, αλλά και για ήδη φτασμένους κιθαρίστες. Έχει ένα μαγικό τρόπο να συνδέει τον μαθητή με όλες του τις αισθήσεις, διευρύνοντας την αντίληψη του και την ικανότητά του να ακούει πραγματικά αυτό που παίζει και βοηθώντας τον να επιλέγει συνειδητά με ποιον τρόπο θα ερμηνεύσει την κάθε νότα. Έχω διδαχτεί πάρα πολλά από τον Oscar, με έχει βοηθήσει πολύ και στην διδασκαλία μου. Είμαστε παντρεμένοι εδώ και 11 χρόνια. Κάποιες φορές εμφανιζόμαστε και σε κοινές συναυλίες όπου παίζουμε και κομμάτια για δύο κιθάρες. Στις πρόβες συχνά… τσακωνόμαστε όπως αρμόζει σε … παντρεμένα ζευγάρια (!), είμαστε άλλωστε αρκετά διαφορετικοί χαρακτήρες, αλλά τελικά στη σκηνή περνάμε καλά, χάρη στην αγάπη μας για τη μουσική, την κοινή μας αντίληψη και αισθητική, αλλά και γιατί είμαστε και οι δύο πολύ υπερήφανοι ο ένας για τον άλλο!

Σας ευχαριστούμε πολύ.