Λεωνίδας Καβάκος: Ο σημαντικότερος βιολονίστας του κόσμου

Τιμήθηκε φέτος με το βραβείο Léonie Sonning Music Prize 2017. Ο Λεωνίδας Καβάκος είναι ένας από τους πιο εκφραστικούς βιολονίστες, παγκοσμίως. Βρίσκεται ανάμεσα στους πέντε μουσικούς θρύλους που έχουν τιμηθεί με το ίδιο βραβείο, Rostropovich, Fischer, Bernstein, Menuhin, Stern. Ο δικός μας Έλληνας βιολονίστας μαγεύει τους λάτρεις της κλασικής μουσικής, διευθύνει τις διασημότερες συμφωνικές ορχήστρες όπως τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης, τη Συμφωνική της Βοστώνης, τη Συμφωνική του Λονδίνου, την ορχήστρα της Γαλλικής Ραδιοφωνίας και δοξάζεται.

Είστε και επισήμως ο σημαντικότερος βιολονίστας του κόσμου. Πώς νιώθετε σε αυτή την κορυφή της καριέρας σας;

Είναι μία πάρα πολύ μεγάλη διάκριση, η οποία φέρνει βέβαια μεγάλη χαρά, διότι  είναι κάτι το οποίο στηρίζει σε μεγάλο βαθμό μία προσπάθεια ενός ανθρώπου που έρχεται από μία χώρα που δεν έχει σχεδόν καμία υποδομή στο χώρο της μουσικής και της παιδείας της μουσικής. Eπίσης, είναι μία αναγνώριση κόπων πολλών ετών, που γίνεται με έναν πολύ εκκωφαντικό τρόπο. Τώρα έχω την αίσθηση της ευθύνης, η οποία είναι μεγάλη, διότι όσο μεγαλύτερες είναι οι διακρίσεις, τόσο περισσότερο τα βλέμματα επικεντρώνονται επάνω σε έναν άνθρωπο και βεβαίως υπάρχει μία συνεχής παρατήρηση της προσπάθειας που κάνει κι αυτή η προσπάθεια δεν πρέπει ποτέ να απογοητεύσει.  ‣

Ποιοι μουσικοί και δάσκαλοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη ζωή και στην καριέρα σας;

Καταρχήν οι γονείς μου, διότι άρχισα βιολί με τον πατέρα μου και μετά βέβαια ο δάσκαλός μου στην Αθήνα, ο Στέλιος Καφαντάρης, με τον οποίο έκανα μάθημα και πήρα το δίπλωμα. Ερχόμενος εδώ στην Αμερική, τα μαθήματα που έκανα με τον Joseph Gingold, καθώς και τα μεταπτυχιακά που έκανα με τον Ferenc Rados στη Βουδαπέστη.  Όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι μορφές που έχουν επηρεάσει την εξέλιξή μου και τη διαδρομή μου. Μετά, όταν μπαίνεις σε ένα επίπεδο επαγγελματικό υπάρχουν οι μεγάλες μορφές, οι οποίες δεν σταματούν ποτέ να εμπνέουν. Πιστεύω ότι τα πιο σημαντικά βήματα είναι αυτά τα οποία γίνονται στην αρχή της ζωής κάποιου και οι άνθρωποι που στηρίζουν αυτή την προσπάθεια πριν ακόμα κανείς καταξιωθεί ή γίνει γνωστός, είναι οι αφανείς ήρωες οι οποίοι καθορίζουν και την πορεία.

Τι σας εμπνέει και τι σας συγκινεί;  Πρόσωπα ή καταστάσεις;

Και τα δύο. Εξαρτάται, δεν υπάρχει επιλογή σε αυτό.  Άλλωστε οι καταστάσεις δημιουργούνται απ’ τα πρόσωπα και τα πρόσωπα επηρεάζουν τις καταστάσεις.

Ο Mozart είναι το μεγάλο σας πρότυπο.  Πού ταυτίζεστε με τον Amadeus;

Δεν είναι μόνο ο Mozart το μεγάλο πρότυπο, απλά στο θέμα της μουσικής έχω δηλώσει παλαιότερα, επειδή με αναφέρουν ως παιδί – θαύμα, διαχωρίζω τη θέση μου και λέω ότι παιδί – θαύμα ήταν ο Mozart, που είχε μία τελείως διαφορετική ταχύτητα στην εξέλιξή του και κατάφερε να αφήσει στην ανθρωπότητα έργα ασύγκριτα με οποιονδήποτε άλλο καλλιτέχνη σε σχέση και με τον εαυτό μου εννοείται. Ο Mozart είναι ένα πρότυπο για όλους. Είναι ασύλληπτος ο αριθμός των έργων που έγραψε μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς και η εξέλιξη που είχε. Πέθανε 36 χρονών και έγραψε 600 έργα, τα οποία όταν τα συγκρίνει κανείς από το πρώτο μέχρι το τελευταίο, υπάρχει μία ραγδαία εξέλιξη η οποία δεν είναι δυνατόν να εξηγηθεί με την  λογική. Ήταν ένα θεόσταλτο πλάσμα, το οποίο χάρισε τη θεία αυτή μουσική στην ανθρωπότητα.

Ποιους άλλους κλασικούς δημιουργούς αγαπάτε κι έχετε επιλέξει στο ρεπερτόριό σας;

Οι μεγάλοι συνθέτες, όπως έχουν καταξιωθεί μέσα στα χρόνια, είναι πάντοτε μέσα στο ραντάρ όλων και οπωσδήποτε και στο δικό μου. Kατά καιρούς επικεντρώνω την προσοχή μου σε διάφορους συνθέτες. Δεν έχω ιδιαίτερη επιλογή ή ροπή προς κάποια κατεύθυνση, αρκεί το έργο τους να είναι ένα έργο με το οποίο να μπορώ να ταυτιστώ και να μπορώ να εκφράσω και να μπορέσω να το αποδώσω με τον τρόπο που πιστεύω ότι είναι πειστικός για τον κόσμο.

Οι περισσότεροι νέοι δεν ακούν κλασική μουσική.  Πώς προσεγγίζετε τη νέα γενιά;

Θα έλεγα ότι θα ήταν το τέλος μίας πρότασης και όχι η αρχή, με την έννοια ότι δεν είναι απλά ευθύνη των ανθρώπων που παίζουν μουσική να προσεγγίσουν εκείνους που δεν ακούν τη μουσική αυτή. Θεωρώ ότι στη σημερινή εποχή που η πρόσβαση στις πληροφορίες είναι πανεύκολη μέσα από το διαδίκτυο, υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ευθύνη των ανθρώπων και κυρίως των νέων ανθρώπων να ενημερώνονται.  Έχω παρατηρήσει ότι στη ζωή υπάρχουν δύο ρεύματα. Το ένα ρεύμα είναι αυτό που κάποιος σπρώχνεται προς μία κατεύθυνση, γιατί τον ενδιαφέρει και ερευνά και προχωρά ψάχνοντας και υπάρχει και αυτός τον οποίο τον πλησιάζει κάτι και τον απορροφά. Είναι ένας διπλός τρόπος να πλησιάσεις κάτι… ο ενεργητικός και ο παθητικός. Το μεγάλο προσόν της νιότης είναι η περιέργεια. Είναι καλό να διατηρείς την περιέργειά σου ζωντανή, έτσι ώστε να μπορείς να πλησιάζεις και να αφουγκράζεσαι διάφορες συχνότητες και να μπορείς να επιλέγεις αυτό που πιστεύεις ότι σου ταιριάζει. Θεωρώ ότι το να λέμε πάντοτε ότι έχουμε ευθύνη μόνο από την πλευρά μας να προσεγγίσουμε, ή τι κάνουμε για να προσεγγίσουμε τη νέα γενιά, είναι μάλλον ένας «μισός» τρόπος αντιμετώπισης, γιατί το άλλο μισό πάντοτε έρχεται από τον άνθρωπο που ψάχνει. Ο άνθρωπος γεννιέται για να ερευνά, δεν γεννιέται για να κάθεται και να δέχεται.

Ελλάδα 2017. Δώστε μας τη δική σας εικόνα.

H εικόνα είναι γνωστή. Θεωρώ ότι η κοινωνία μας απολαμβάνει αυτά τα οποία έχει προετοιμάσει τόσα χρόνια σε συνδυασμό με την παντελή έλλειψη παιδείας και προσανατολισμού, ώστε να μπορεί το σχολείο να γεννά ανθρώπους σκεπτόμενους υγιώς και ανθρώπους οι οποίοι θέλουν να είναι δημιουργικοί μέσα στην κοινωνία, όχι μόνο για την προσωπική τους επιδίωξη, αλλά και για το κοινωνικό σύνολο. Εκείνο το οποίο με απογοητεύει, είναι ότι βλέπω ακόμα να υπάρχει μία πολύ μεγάλη δύναμη η οποία προσπαθεί να απομακρύνει αυτό το οποίο έχει ήδη έρθει, παρά να το αντιμετωπίσει. Εάν δεν αναλάβουμε όλη την ευθύνη για να μπορέσουμε να σκεφθούμε τον τρόπο με τον οποίο θα αλλάξουμε την κατάσταση… εάν δεν δούμε ότι αυτή η κατάσταση πρέπει να αντιμετωπιστεί και ότι θα πάρει χρόνο και ότι ίσως η τωρινή κοινωνία πρέπει να εργαστεί για τη μελλοντική κοινωνία και όχι να θεωρεί ότι είναι δικαίωμά της κι εκείνη να απολαύσει, νομίζω ότι δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα. Καλό θα είναι, να οργανωθεί η κοινωνία πνευματικά. Ακατάσχετη ελευθερία δεν υπάρχει καμία, η ελευθερία είναι σχετική. Αυτή τη σχετική ελευθερία που έχουμε να απολαμβάνουμε και με αυτή τη σχετική ελευθερία να εργαζόμαστε για να μπορούμε να δημιουργούμε τις συνθήκες εκείνες που στο μέλλον θα μπορέσουν και θα επιτρέψουν στα νέα παιδιά και στις νέες γενιές να ανθίσουν και να προχωρήσουν με ένα ρυθμό που θα είναι αξιοζήλευτος και αξιοθαύμαστος και αντάξιος τέλος πάντων του παρελθόντος του πνευματικού που έχει αυτός ο τόπος που ζούμε.

Παραδίδετε το 6ο Διεθνές Violin Master Class στην Ακαδημία Αθηνών για νέους 7, 8, 9 Απριλίου με διοργανωτή το Ωδείο «Μουσικοί Ορίζοντες».  Τι ρόλο έχει παίξει το Ωδείο και ο πιανίστας Κωστής Γαϊτάνος;

Τον κύριο Γαϊτάνο τον είχα διευθυντή στο Εθνικό Ωδείο όταν ήμουν μαθητής και είναι ένας άνθρωπος με τον οποίο συνδέομαι πάρα πολλά χρόνια, τότε ως μαθητής με διευθυντή Ωδείου, τώρα πλέον τον έχω γνωρίσει και ως άνθρωπο. Eίναι ένας καταπληκτικός άνθρωπος με βαθιά αγάπη και γνώση της μουσικής.  To master­class ξεκίνησε ως μία ιδέα που θα ήταν πολύ όμορφη. Έχει σχεδόν καθιερωθεί και το κάνουμε με πάρα πολύ μεγάλη χαρά κάθε χρόνο. Είναι μία προσπάθεια που πιστεύω ότι φέρνει και μία άλλη πνοή στην Αθήνα, διότι υπάρχει μία συγκέντρωση νέων παιδιών που είναι σε πάρα πολύ υψηλό επίπεδο.  Θα μπορούσαν να δίνουν και συναυλίες, αλλά έρχονται εδώ για να λάβουν μέρος σε αυτό το σεμινάριο. Είναι κάτι που μου αρέσει και το περιμένω κάθε χρόνο με πολύ μεγάλη χαρά.