Συγχώρεση: Μια παρεξηγημένη έννοια

Γράφει η Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος

Ένα δώρο που κάνω στον εαυτό μου, επιτρέποντάς του να αφήσει πίσω το χθες και να ζήσει το σήμερα. Συγχωρώ σημαίνει ζω στο παρόν

Οταν κάποιος μας βλάψει προφανώς όλοι βιώνουμε απογοήτευση, θλίψη ή οργή. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι μοιάζουν να κολλούν στα συναισθήματα αυτά για χρόνια, ακόμα κι αν έχουν βγάλει από τη ζωή τους το άτομο που φταίει. Τα συναισθήματα αυτά όμως τους βλάπτουν συχνά περισσότερο απ’ όσο τους είχε βλάψει η αρχική πράξη του «φταίχτη».

Η διαρκής οργή προξενεί ποικίλα ψυχοσωματικά προβλήματα και τεράστιες δυσκολίες στις σχέσεις. ‘Ετσι, αν κάποιος μου κάνει κακό και εγώ συνεχίσω για καιρό να κουβαλάω την οργή μέσα μου, είναι σαν να βλάπτω και εγώ ο ίδιος τον εαυτό μου. Ωστόσο, παρόλο που κάποιοι κολλούν τόσο στο παρελθόν ώστε καταστρέφουν το παρόν τους, αν τους μιλήσεις για συγχώρεση θα εξοργιστούν μαζί σου, θεωρώντας ότι δεν τους καταλαβαίνεις, ή ότι τους κάνεις κήρυγμα. «Α, ωραία! Αυτός με γ… κι εσύ θέλεις να τον συγχωρήσω κι από πάνω, έτσι;» θα αναφωνήσουν θυμωμένοι. Θυμώνουν όμως γιατί παρερμηνεύουν τι σημαίνει συγχωρώ επειδή η συγχώρεση είναι μια πολύ παρεξηγημένη έννοια.

Τα στάδια της συγχώρεσης
H συγχώρεση είναι μια διαδικασία που απαιτεί απόφαση αλλά και χρόνο. Δεν γίνεται να πατήσω ένα κουμπί και να συγχωρέσω γιατί τότε θα είναι κάτι τελείως τεχνητό και ψεύτικο που δεν θα με βοηθήσει. Όταν κάποιος με βλάψει, προκειμένου να τον συγχωρέσω πρέπει να περάσω από κάποια στάδια.

• Αναγνωρίζω τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνω και τα επιτρέπω στον εαυτό μου. Δεν τα κρύβω, δεν τα καταπιέζω, δεν νιώθω ενοχή για αυτά.
• Αναλύω αυτό που έχει συμβεί όσο μπορώ πιο πολύπλευρα. Βλέπω επομένως τόσο το τι έκανε ο άλλος όσο και τη δική μου συμμετοχή σε όλο αυτό.
• Ενεργώ προσπαθώντας να με προστατεύσω και να διεκδικήσω το δίκιο μου, ή να μειώσω τις συνέπειες της κακής πράξης του άλλου.
• Συγχωρώ αποφασίζοντας να αποθηκεύσω στη μνήμη μου την ιστορία αυτή ως ένα μάθημα και να αφήσω την οργή μου να σβήσει.
• Τελικά, όταν κουβαλάω μόνιμα μέσα μου τα αρνητικά συναισθήματα που μου προκάλεσε η κακή πράξη κάποιου άλλου, βλάπτω τον εαυτό μου (ψυχικά και σωματικά) – δεν βλάπτω τον άλλο. H συγχώρεση είναι ουσιαστικά ένα δώρο που κάνω στον εαυτό μου, επιτρέποντάς του να αφήσει πίσω το χθες και να ζήσει ολοκληρωμένα το σήμερα. Συγχωρώ σημαίνει ζω στο παρόν.

Τι δεν είναι η συγχώρεση

• Συγχωρώ δε σημαίνει ξεχνώ. Έτσι κι αλλιώς, αυτό που έχω βιώσει είναι καταγεγραμμένο μέσα μου και δεν μπορώ να το σβήσω. Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχάσω γιατί έτσι δεν προστατεύω τον εαυτό μου. Αν κάποιος με έβλαψε, καλό είναι να μάθω κάτι από αυτό.
• Συγχωρώ δε σημαίνει απαλλάσσω τον φταίχτη από την τιμωρία. Ασφαλώς είναι όχι μόνο δίκαιο αλλά και λειτουργικό εκείνος που φταίει για κάτι να υφίσταται τις συνέπειες της πράξης του γιατί έτσι (ελπίζουμε) ότι μαθαίνει να μην το ξανακάνει. Και αν εξαρτάται από εμάς, καλό είναι να αφήσουμε τον φταίχτη να τιμωρηθεί για να διδαχθεί κάτι. Η τιμωρία όμως δεν έχει καμία σχέση με τη συγχώρεση γιατί η τιμωρία αφορά εκείνον που με έβλαψε ενώ η συγχώρεση αφορά το πώς αισθάνομαι εγώ.
• Συγχωρώ δε σημαίνει είμαι αδύναμος ή θύμα. Πολλοί άνθρωποι έχουν την αίσθηση ότι αν μου έχει κάνει κάποιος κάτι και τον συγχωρέσω είναι σαν να δείχνω αδυναμία ή να γίνομαι πάλι θύμα. Αυτό φυσικά δεν ισχύει γιατί το να συγχωρώ σημαίνει πως απελευθερώνω εμένα – όχι πως επιτρέπω σε εκείνον να μου κάνει κάτι κακό. Παράλληλα με τη συγχώρεση, εννοείται πως προστατεύω τον εαυτό μου.

Τι είναι η συγχώρεση
Η συγχώρεση είναι μια εσωτερική στάση που αφορά το πώς αισθάνομαι εγώ – δεν αφορά το τι κάνει ή παθαίνει κάποιος άλλος.

• Συγχωρώ σημαίνει αναγνωρίζω βέβαια πως αυτό που μου συνέβη είναι άσχημο αλλά πως ανήκει στο παρελθόν και πως αν επιτρέψω στο συμβάν αυτό να με επηρεάζει και σήμερα, τότε επιτρέπω στον «φταίχτη» να καθορίσει τη ζωή μου. Όταν κάποιος με βλάψει και τον συγχωρήσω, δεν «ελαφραίνω» τη δική του θέση – ελαφραίνω τα δικά μου συναισθήματα. Μου επιτρέπω να αφήσω πίσω μου τα δυσάρεστα συναισθήματα που συνδέονται με το άτομο και την πράξη του και να προχωρήσω.
• Συγχωρώ σημαίνει διδάσκομαι από τις εμπειρίες μου. Αντιμετωπίζω αυτό που μου συνέβη ως μια ευκαιρία για να μάθω. ‘Όχι βέβαια να μάθω μια αρνητική γενικότητα του τύπου «δεν μπορείς να εμπιστευθείς κανένα» γιατί αυτό πραγματικά δεν με βοηθάει και δεν ισχύει. Φροντίζω να μάθω τι πρέπει να προσέχω στους άλλους, πώς να λειτουργώ εγώ καλύτερα, πώς να διαχειρίζομαι τις κακοτοπιές.
• Συγχωρώ σημαίνει αναλαμβάνω τις ευθύνες μου. Βλέπω βέβαια πού φταίει ο άλλος, αλλά βλέπω και τη δική μου πιθανή (αν υπάρχει – δεν υπάρχει πάντα) συμμετοχή.
• Συγχωρώ σημαίνει βλέπω και την πλευρά του άλλου. Αναγνωρίζω ότι το άτομο που με έβλαψε έχει τη δική του πλευρά, ίσως έχει κάποιο δίκιο σε κάποιο σημείο, ίσως κάποια δικαιολογία ή αίτία γι΄αυτό που έκανε.
• Συγχωρώ σημαίνει αφήνω πίσω μου το παρελθόν. Επιλέγω να αφήσω τα αρνητικά συναισθήματα που αφορούν κάτι που έγινε στο παρελθόν να σβήσουν σταδιακά και εστιάζομαι στο παρόν.