Στην αναζήτηση των ξεχασμένων Αρχαίων Ναών στην Ελλάδα

Στις αποσπασματικές φωτογραφίες των αρχαιοελληνικών μνημείων της Ελλάδας,το σημαινόμενο τους δεν είναι η πιστή αντιγραφή των σχημάτων και των τοπίων, αλλά η δημιουργική διαδικασία που αφυπνίζει τα βάθη της ψυχής του ανθρώπου, αφημένη στην συγκίνηση που προκαλεί το μεγαλείο του θεάματος.

Φύση και Ιστορία μαζί. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε, για τερατογονίες της φύσης, αλλά ταυτόχρονα οι ώριμα σκεπτόμενες αρχιτεκτονικές γραμμές τους, μας προσδίδουν ένα ανθρώπινο νόημα. Μόνο του το μνημείο, μέσα στην μοιραία μοναξιά του, άχρωμο, ανέκφραστο, εγκαταλελειμμένο ερείπιο, στρέφεται στον άνθρωπο και τον προκαλεί να ανέβει μαζί του τον ρου της Ιστορίας.

Το ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη

Το Ιερό των Μεγάλων Θεών είναι ναϊκό συγκρότημα, έκτασης περίπου 50 στρεμμάτων, στο οποίο τελούνταν μυστηριακές τελετές, οι οποίες χρονολογούνται από τον 7ο αιώνα π.Χ., με τις θεότητες που λατρεύονταν να είναι διαφορετικές από αυτές των Ολύμπιων θεών του δωδεκάθεου και να σχετίζονται με τις χθόνιες θεότητες των Κάβειρων. Βρίσκονταν κοντά στην αρχαία πόλη της Σαμοθράκης –σημερινή Παλαιόπολη– και δέχονταν αποστολές πρεσβευτών από άλλες πόλεις-κράτη, κατά τη διάρκεια των εορτών. Παρέμεινε σημαντική θρησκευτική τοποθεσία κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, με τον αυτοκράτορα Αδριανό να το επισκέπτεται και τον συγγραφέα Μάρκο Τερέντιο Βάρρωνα να περιγράφει τα μυστήρια, πριν αρχίσει να περνά στην αφάνεια κατά την ύστερη αρχαιότητα. Η τοποθεσία είναι επίσης γνωστή ως ο τόπος όπου βρισκόταν αρχικά το άγαλμα της Νίκης της Σαμοθράκης, το οποίο από το 1884 εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου.

Δίον στον Όλυμπο

Στους βόρειους πρόποδες του Ολύμπου, δεσπόζει το Δίον. Yπήρξε η κατεξοχήν ιερή πόλη των Μακεδόνων και ο ιερός χώρος του Δία. Έφτασε σε μεγάλη ακμή κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, αλλά και στα ρωμαϊκά χρόνια, καθώς ήταν μια από τις πρωιμότερες αποικίες των Ρωμαίων στο μακεδονικό χώρο. Η ιδιαίτερη αγάπη του Αλέξανδρου εκφράστηκε και από την επιθυμία του, που καταγράφηκε στη διαθήκη του, να χτιστεί εκεί ένας πολυτελής ναός του Διός. Θύμα της εισβολής των Οστρογότθων, το Δίον δε θα επουλώσει ποτέ τις πληγές του. Οι πλημμύρες του ποταμού Βαφύρα, οι σεισμοί και ο χρόνος θα καλύψουν με λήθη την πόλη που εγκαταλείφτηκε κατά τον 5ο αι. μ.Χ. Οι κάτοικοι της μετοίκησαν σε ασφαλέστερες περιοχές στους πρόποδες του Ολύμπου.

Πρώτο Αρχαίο Θέατρο Λάρισας

Το Πρώτο Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας, συνδεδεμένο με τη λατρεία του Θεού Διονύσου, είναι το μεγαλύτερο θέατρο στην Θεσσαλία με χωρητικότητα 10.000 ατόμων. Βρίσκεται στη νότια πλευρά του Λόφου της Ακρόπολης (Λόφος Φρουρίου), και αποτελεί το σήμα κατατεθέν της πόλης.

Oικοδομήθηκε μέσα στο αρχαίο κέντρο της πόλης κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Βασιλιά Φιλίππου Ε’ της Μακεδονίας προς το τέλος του 3ου αιώνα π.Χ. και ήταν σε χρήση για έξι αιώνες μέχρι το τέλος του 3ου αιώνα μ.Χ όταν η λειτουργία του απότομα σταμάτησε. Το θέατρο έχει την τυπική αρχιτεκτονική του Ελληνιστικού θεάτρου με τα τρία βασικά στοιχεία: κοίλο, ορχήστρα και σκηνή, με διάμετρο περίπου 25 μέτρα. Κατά την εποχή του αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου και του διαδόχου του Τιβερίου βρέθηκαν επιγραφές προς τιμήν τους στα γείσα της σκηνής.

H Aρχαία Αγορά της Κω

Ήταν το εμπορικό και κοινωνικό κέντρο της Κω. Οικοδομήθηκε αρχικά τον 4ο αι. π.Χ. σε μικρή απόσταση από το λιμάνι της πόλης. Εκτός από το τμήμα της αγοράς, φαίνεται η οχύρωση της πόλης, τα ιερά της Αφροδίτης και του Ηρακλή, οι οικοδομικές νησίδες με τα λείψανα ιδιωτικών κατοικιών, αλλά και τμήμα του αρχαίου λιμένα της πόλης. Η αρχαία αγορά αποτελούνταν από τρεις κύριες στοές, Ανατολική, Δυτική και Βόρεια, που στο κέντρο τους συναντιούνται σε μια μεγάλη εσωτερική αυλή. Η βόρεια στοά ένωνε την αγορά με τα τείχη της πόλης, ενώ οι άλλες δύο είχαν διάφορα εμπορικά καταστήματα που εξυπηρετούσαν τις καθημερινές ανάγκες των πολιτών. Το μεγαλύτερο τμήμα της αρχαίας αγοράς βρίσκεται θαμμένο κάτω από την σύγχρονη πόλη. Μάλιστα, το νότιο τμήμα της ήρθε στο φως με πρόσφατες ανασκαφές απέναντι από τον βωμό του Διονύσου, οι οποίες οδήγησαν στην αναστήλωση δύο κιόνων οι οποίοι ανήκουν στην αρχαία αγορά

Ο ναός του Απόλλωνα στην Αρχαία Κόρινθο

Ο ναός του Απόλλωνα χτίστηκε το 530 π.Χ. περίπου και αποτελεί σήμα κατατεθέν της Κορίνθου. Mε μονολιθικούς δωρικούς κίονες, αρχικά έξι σε πλάτος και δεκαπέντε σε μήκος, από τους οποίους σήμερα σώζονται μόνο επτά όρθιοι σε περίοπτη θέση πάνω από τα ερείπια της αρχαίας αγοράς.

H Θόλος των Δελφών

Η Θόλος των Δελφών ανήκει στα οικοδομήματα που κοσμούσαν το ιερό της Αθηνάς Προναίας. Έχει χαρακτηριστεί ως μια από τις ωραιότερες και εξαιρετικές δημιουργίες της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, με δύο διαζώματα, τρίγλυφα και μετόπες. Ο πολυποίκιλος συνδυασμός και συγκερασμός διαφόρων αρχιτεκτονικών ρυθμών στο ίδιο οικοδόμημα συμπληρωνόταν μέσω της φυσικής πολυχρωμίας, αποτέλεσμα της χρήσης διαφορετικών υλικών. Το οικοδόμημα φιλοτεχνήθηκε από τον αρχιτέκτονα Θεόδωρο τον Φωκέα. Τα αρχιτεκτονικά γλυπτά της Θόλου έχουν παραλληλιστεί με αυτά του Ασκληπιείου της Επιδαύρου. Ορισμένοι μελετητές έχουν διατυπώσει τη θεωρία ότι ο κυκλικός βωμός που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών και απεικονίζει γυναικείες φιγούρες που κρεμούν λημνίσκους (κόκκινες ταινίες) ανήκε στο οικοδόμημα της Θόλου.

Θησαυρός των Αθηναίων στους Δελφούς

Ο Θησαυρός των Αθηναίων ήταν αφιερωμένος από τους Αθηναίους χάριν της νίκης τους κατά των Περσών και στέγαζε τα αναθήματα των Αθηναίων στο θεό Απόλλωνα. Βρίσκεται στην πρώτη στροφή της Ιεράς Οδού, που οδηγούσε στον ναό του Απόλλωνα και προς το μαντείο των Δελφών. Χρονολογείται μεταξύ 510 και 480 π.Χ.

O Ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο

Ο πρώτος ναός άρχισε να κατασκευάζεται στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. αλλά καταστράφηκε πριν ολοκληρωθεί, από τους Πέρσες το 480 π.Χ. Δωρικός, διπλός εν παραστάσι, έξι επί δεκατρείς κίονες. Ο δεύτερος ναός ξεκίνησε να χτίζεται το 449/8 π.Χ. με διαταγή του Περικλή. Ο αρχιτέκτονας είναι άγνωστος αλλά είναι πιθανότατα ο ίδιος που σχεδίασε τον ναό του Ηφαίστου στην Αγορά της Αθήνας, τον Ναό του Άρη και τον ναό της Νέμεσης στον Ραμνούντα, καθώς αυτοί οι τέσσερις ναοί ήταν σχεδόν όμοιοι μεταξύ τους. Το ιερό του Ποσειδώνα είχε ήδη ερειπωθεί κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Στα νεότερα χρόνια κομμάτια του ναού αποσπάστηκαν και μεταφέρθηκαν είτε σε μουσεία είτε σε ιδιωτικές συλλογές.

Ναός της «Νέμεσις» Ραμνούντας στο Μαραθώνα

O Ραμνούντας ήταν αρχαίος οικισμός – πόλη και δήμος της Αιαντίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας). Σήμερα είναι αρχαιολογικός χώρος της Ανατολικής Αττικής με τα εντυπωσιακά ερείπιά του να βρίσκονται βορειοδυτικά του σύγχρονου οικισμού της Αγίας Μαρίνας Γραμματικού του Δήμου Μαραθώνος. Στο Ραμνούντα υπήρχε λατρευτικός χώρος της αδυσώπητα εκδικητικής θεάς Νέμεσης. Είναι από τους καλύτερα διατηρημένους αρχαιολογικούς χώρους.

To Ηραίο Ολυμπίας

Το Ηραίο Ολυμπίας ή αλλιώς ο ναός της Ήρας στην Ολυμπία βρίσκεται εντός του ιερού χώρου της Άλτεως και στη βορειοδυτική πλευρά της. Ήταν χτισμένο στους νότιους πρόποδες του Κρονίου λόφου και είναι από τα αρχαιότερα δείγματα μνημειακής ναοδομίας στην Ελλάδα. Kατασκευάστηκε από τους κατοίκους της Σκιλλούντας (αρχαία πόλη της Ηλείας) και σύμφωνα με τον Παυσανία χτίστηκε οκτώ χρόνια μετά την ανάληψη της βασιλείας του Οξύλου στην Ήλιδα, δηλαδή γύρω στο 1096 π.Χ. Στο Ηραίο Ολυμπίας φυλάσσονταν τα πιο πολύτιμα έργα του ιερού, ανάμεσα στα οποία ήταν ο περίφημος Ερμής του Πραξιτέλη, ο δίσκος της ιερής εκεχειρίας, τα αγάλματα των Ωρών από χρυσό και έβενο του γλύπτη Έμιλου, η τράπεζα του Κολώτη, η λάρνακα του Κυψέλου. Σήμερα, σώζονται τα θεμέλια, οι τεράστιοι ορθοστάτες του σηκού και το κατώτερο μέρος των κιόνων. Έχουν αναστηλωθεί τέσσερεις κίονες ενώ θραύσματα από την πήλινη διακόσμηση του θριγκού και το πήλινο κεντρικό ακρωτήριο του ναού εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας. Μπροστά από τον ναό υπάρχει ο βωμός της Ήρας, στον οποίο γίνεται η αφή της Ολυμπιακής φλόγας από την πρωθιέρεια, σύμφωνα με το τελετουργικό.

O Ναός της Αφαίας

O Ναός της Αθηνάς Αφαίας, βρίσκεται σε ύψος 160 μέτρων στην ανατολική πλευρά του νησιού. Η θεότητα ταυτίζεται με την κρητική Δίκτυννα ή Βριτόμαρτη. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο βασιλιάς της Κρήτης Μίνως ερωτεύτηκε τη Βριτόμαρτη και την κυνηγούσε και εκείνη για να γλυτώσει έπεσε στη θάλασσα. Την έσωσαν όμως ψαράδες που τη μετέφεραν στην Αίγινα, αλλά κι εκεί κυνηγήθηκε. Κατέφυγε λοιπόν στο ιερό άλσος της Άρτεμης και εξαφανίστηκε με τη βοήθεια της θεάς. Σίγουρη είναι η σχέση της με την Άρτεμη, καθώς αλλού αναφέρεται η Βριτόμαρτις ως νύμφη, κόρη της, ενώ η ίδια η Άρτεμη έχει τα λατρευτικά ονόματα Αφαία, Βριτόμαρτη, Δίκτυννα. Όταν οι ντόπιοι έψαξαν να τη βρουν βρήκαν στη θέση της ένα άγαλμα κι έτσι την ονόμασαν Αφαία (δηλαδή άφαντη). Στη θέση εκείνη ίδρυσαν αργότερα οι Αιγινήτες ένα ιερό και αργότερα χτίστηκε ναός, ο οποίος χρονολογείται στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ.

Ο Ναός του Δία στην Ολυμπία

Ο Ναός του Δία στην Ολυμπία χτίστηκε μεταξύ 472 και 456 π.Χ. και ήταν στο ίδιο το πρότυπο του πλήρως ανεπτυγμένου κλασσικού ελληνικού ναού δωρικού ρυθμού. Βρίσκεται στον περίβολο της Άλτεως, στο ιερό που ήταν αφιερωμένο στο Δία και όπου τελούνταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Η συγκεκριμένη τοποθεσία ήταν πιθανότατα τόπος λατρείας από το τέλος της Μυκηναϊκής περιόδου. Μέχρι τότε ο Δίας λατρευόταν στο ναό της Ήρας. Το 426 μ.Χ ο Θεοδόσιος Β’ διέταξε την καταστροφή του ιερού, και οι σεισμοί του 522 και του 551 κατέστρεψαν τα εναπομείναντα ερείπια και άφησαν το Ναό του Δία μερικώς θαμμένο.

O Ναός του Επικούριου Απόλλωνα

Ο ναός του Επικουρίου Απόλλωνα στις Βάσσες της Φιγαλείας είναι από τους σπουδαιότερους και επιβλητικότερους. Αφιερώθηκε από τους Φιγαλείς στον Απόλλωνα διότι τους βοήθησε να ξεπεράσουν μια επιδημία πανώλης. Υψώνεται στα 1.130 μέτρα, στο κέντρο της Πελοποννήσου, πάνω στα βουνά μεταξύ Ηλείας, Αρκαδίας και Μεσσηνίας. Ανεγέρθηκε το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. (420-410 π.Χ) και αποδίδεται στον Ικτίνο, τον αρχιτέκτονα του Παρθενώνα. Το μνημείο αυτό, ένα από τα καλύτερα σωζόμενα της κλασικής αρχαιότητας ήταν το πρώτο στην Ελλάδα που ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO το 1986. Τμήμα της ζωφόρου του ναού αποσπάστηκε το 1814 και εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο.

O Ναός του Νεμείου Διός στη Νεμέα

Ο ναός του Νεμείου Διός αποτελεί ένα από τα μνημεία της κλασικής αρχιτεκτονικής. Χτισμένος το 330 π.χ., ο ναός ήταν ένας αρχιτεκτονικός θρίαμβος της εφαρμοσμένης μηχανικής, που συνδυάζει τα στοιχεία των κλασσικών δωρικών ναών με μια δημιουργική απόδοση του ελληνιστικού στοιχείου. Ήταν το θρησκευτικό επίκεντρο των αγώνων. Η προσόψια ανατολική όπως και η δυτική κιονοστοιχία αποτελούνταν από έξι κίονες δωρικού ρυθμού. Επάνω από τους κίονες δέσποζε το αέτωμα του Ναού. Διέθετε στο σύνολό του τριάντα δύο κίονες ύψους περίπου δέκα μέτρων με τον κάθε σπόνδυλο να ζυγίζει δύομιση τόνους. Μια κλίμακα οδηγούσε στο εσωτερικό του Ναού και το λατρευτικό άγαλμα του Δία. Στα χρόνια της χριστιανικής εποχής ισοπεδώθηκε. Έτσι στις γκραβούρες των περιηγητών του 18ου και 19ου αιώνα εμφανίζεται ως λείψανο ενός περασμένου μεγαλείου της ανθρωπότητας, με όλους κι όλους τρεις κίονες. Το μόνο που έσωσε τα λείψανα από τη πλήρη εξαφάνισή τους ήταν η απουσία ύπαρξης κάποιου μετέπειτα οικισμού κοντά στο Ναό.