Ψυχολογία: Η «εξουθένωση» της μητέρας

Ο ρόλος της μητέρας είναι υπέροχος, γεμάτος δημιουργικές προκλήσεις αλλά και εξαντλητικός. Είναι ένας μαραθώνιος φροντίδας από την βρεφική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση. Γιατί, όμως, οι σύγχρονες μητέρες μπορεί να βιώνουν περισσότερη «εξουθένωση» από ότι οι μητέρες σε προηγούμενες γενιές και τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό.

Το να είσαι μητέρα απαιτεί μόνιμη αφοσίωση, πολύ υπομονή, επιμονή και χρόνο. Η μητρότητα είναι πραγματικά μια μοναδική εμπειρία, γι’ αυτό και όταν μια γυναίκα γίνεται μητέρα βιώνει μια πληθώρα συναισθημάτων, συγκίνησης και ευτυχίας. Ο ρόλος της μητέρας όμως είναι τόσο απαιτητικός που συνοδεύεται από σωματική κούραση και ψυχική εξάντληση, κάτι που τις περισσότερες φορές αναγκάζει τη γυναίκα να ξεχνάει τον εαυτό της  ή το σύζυγό της.

«Μητρική εξουθένωση» ή σύνδρομο mum burnout

Το «burnout» είναι μια κατάσταση χρόνιας καταπόνησης και εξουθένωσης που εμποδίζει κάποιον να λειτουργήσει αποτελεσματικά στην προσωπική και επαγγελματική του ζωή. Μπορεί να οδηγήσει σε σωματική ή ψυχική εξάντληση, αποξένωση από το κοινωνικό περίγυρο, έλλειψη αυτοπεποίθησης ή αισθήματα αναποτελεσματικότητας.

Η γονική μέριμνα είναι σίγουρα αγχωτική, αλλά μερικές καταστάσεις οδηγούν σε πλήρη εξουθένωση την μητέρα λόγω των υπερβολικών απαιτήσεων και υποχρεώσεων. Η μητέρα φτάνει στο σημείο που πιστεύει ότι δεν μπορεί να προσφέρει, νιώθοντας πως δεν υπάρχουν άλλα αποθέματα σωματικής και ψυχικής ενέργειας. Εάν η μητρότητα σας φαίνεται πιο δύσκολη από ότι φανταζόσασταν, αν δεν το απολαμβάνετε στο έπακρο, αν νιώθετε πως κάτι σας φταίει αλλά δεν ξέρετε τι είναι αυτό, αν περνάτε μια φάση «κατάρρευσης», ή ίσως είστε λιγότερο υπομονετικοί με τα παιδιά ή τον σύζυγό σας, τότε ίσως να βρίσκεστε σε μια δύσκολη περίοδο που ονομάζεται «μητρική εξουθένωση».

Τις περισσότερες φορές οι μητέρες που βιώνουν «burnout» είναι εκείνες που έδωσαν όλη την αγάπη, τη προσοχή και το χρόνο τους στα παιδιά τους τόσο απότομα που χάθηκαν οι ισορροπίες, ή εκείνες που δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στην καινούρια πραγματικότητα και να αφήσουν πίσω στοιχεία της καθημερινότητας τους (π.χ., δουλειά, βόλτες, κλπ.).

Έρευνες που αφορούν τη «μητρική εξουθένωση» δείχνουν ότι οι μητέρες ντρέπονται να παραδεχτούν ότι βιώνουν αρνητικά συναισθήματα.

Οι σύγχρονες μητέρες αναμένεται να κάνουν τα πάντα και σωστά. Το σπίτι να είναι πάντα καθαρό, να εφαρμόζουν νέες μεθόδους parenting για την ανατροφή έξυπνων παιδιών, να είναι το ίδιο δραστήριες στην επαγγελματική αλλά και στη προσωπική τους ζωή. Το «burnout» λοιπόν, είναι ένα αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, κυρίως  προσδοκιών (π.χ., «θα συνεχίσω να εργάζομαι, να κάνω ότι έκανα και πριν αλλά και να περνάω χρόνο με τα παιδιά μου») και πεποιθήσεων (π.χ. «για να είμαι σωστή μαμά, δε θα πρέπει να φωνάζω στα παιδιά μου ποτέ»).

Οι μητέρες κρίνονται καθημερινά από την οικογένεια τους, τη κοινωνία αλλά κυρίως από τον ίδιο τους τον εαυτό. Οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες, οι σκέψεις ότι δεν είναι οι «τέλειες» μαμάδες, η σύγκριση με άλλες μητέρες, και τα συναισθήματα ανικανότητας και αποτυχίας, μπορεί να λειτουργήσουν αρνητικά στη ψυχοσύνθεση μιας μαμάς.

Συμπτώματα burnout

Έλλειψη υπομονής: Πολλές ευθύνες και πολύ λίγη σωματική και ψυχική ενέργεια. Όταν οι μαμάδες φτάνουν σε σημείο εξάντλησης αδυνατούν να κρατήσουν τις ισορροπίες και να είναι όσο υπομονετικές χρειάζεται με τα παιδιά τους.

Συναισθηματική αποξένωση: Οι μητέρες μπορεί ασυναίσθητα να κρατάνε συναισθηματικές αποστάσεις από τα παιδιά τους.

Διάσπαση προσοχής: Η προσοχή των μαμάδων διαρκώς αποσπάται και μοιράζεται μεταξύ των παιδιών, της εργασίας και άλλων καθημερινών υποχρεώσεων δημιουργώντας πολλά προβλήματα, όπως την ανικανότητα να τεθούν κανόνες και όρια στο σπίτι, τα οποία τα παιδιά χρειάζονται να σέβονται και να ακολουθούν.

Μη ρεαλιστικές προσδοκίες: Οι μητέρες, και κυρίως οι νέες, φαντάζονται την μητρότητα σε μια βάση όχι αληθινή, επηρεασμένες από τα social media, και την τηλεόραση. Συγκρίνονται με ένα ψεύτικο πρότυπο «τέλειας μαμάς», προσπαθώντας να το αντιγράψουν πιστά. Τα λάθος πρότυπα επηρεάζουν και βλάπτουν την ψυχική υγεία της μητέρας. Αυτό είναι πρωταρχικής σημασίας να κατανοηθεί από τις νέες μαμάδες γιατί δυστυχώς, οι περισσότερες αρνούνται να ζητήσουν βοήθεια, θεωρώντας πως είναι σημάδι αδυναμίας ή ανικανότητας να εκπληρώσουν σωστά τα καθήκοντά τους ως μητέρες.

Ο ρόλος «γυναίκα» έρχεται πάντα τελευταίος: Οι μητέρες αγνοούν τις δικές τους ανάγκες και δεν φροντίζουν τον εαυτό τους. Μια γυναίκα που γίνεται μητέρα οφείλει να κάνει προσωπικές θυσίες, αλλά πρέπει να μάθει να διατηρεί τις ισορροπίες – να μπορεί να βγει από το μητρικό ρόλο κάποιες φορές ώστε να διατηρήσει και την προσωπική της εξέλιξη ως άνθρωπος.

Σωματική και  συναισθηματική εξάντληση: Όλα όσα προαναφέρθηκαν συμβάλλουν στην -σχεδόν αναπόφευκτη- εξάντληση που οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο με τις μαμάδες να προσπαθούν να «επιβιώσουν», αντί να χαίρονται τη κάθε μέρα μαζί με τα παιδιά τους, κι ας μην είναι τέλεια.

Στρατηγικές αντιμετώπισης

Πως λοιπόν μια μαμά μπορεί να αντιμετωπίσει αυτήν τη κατάσταση;

• Μην φοβάστε να παραδεχτείτε ότι νιώθετε άγχος και κούραση σε μορφή εξάντλησης. Δεν είναι ντροπή να νιώθετε πως ίσως χρειάζεστε ένα διάλειμμα.
• Θέστε όρια. Δημιουργήστε ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα που μπορούν να ακολουθήσουν εσείς και τα παιδιά σας.
• Περάστε ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά σας. Θα σας βοηθήσει να «χτίσετε» μια γερή και ουσιαστική σχέση μαζί τους.
• Να προσέχετε τον εαυτό σας. Βρείτε χρόνο για εσάς και κάντε κάτι που αγαπάτε ακόμα και για 5 λεπτά. Με το σωστό προγραμματισμό θα μπορέσετε να έχετε χρόνο να πάτε για ένα καφέ ή μια βόλτα με μια φίλη σας.
• Μην απομονώνεστε. Δικτυωθείτε, δημιουργήστε νέες παρέες με άλλες μαμάδες και μοιραστείτε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας.
• Κρατήστε στη ζωή σας μόνο θετικούς ανθρώπους και αποφύγετε εκείνους που κρίνουν αρνητικά κάθε απόφαση σας.
• Ξεκινήστε να λέτε «όχι» σε πράγματα που δεν θέλετε να κάνετε.
• Αποφύγετε τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Σταματήστε να εξαντλείτε τον εαυτό σας προσπαθώντας να συμβαδίσετε με το ψεύτικο πρότυπο της «τέλειας μαμάς».

Μαμά σημαίνει αγάπη! Κάντε το καλύτερο που μπορείτε και αυτό είναι που χρειάζονται τα παιδιά σας. Αλλά πάντα να θυμάστε ότι  πρέπει να φροντίζετε όλα τα κομμάτια του εαυτού σας. Γιατί οι υγιείς μητέρες μεγαλώνουν υγιή παιδιά!