Αλέξανδρος Ιόλας: Ένας Μαικήνας της Τέχνης

Γράφει ο Νικόλαος  Σταθούλης  –  Βιογράφος  Αλέξανδρου  Ιόλα

Δεν ήμασταν ποτέ εραστές. Αλλά αγαπιόμασταν. Δεν ήμασταν φίλοι, λόγω των γέλιων μας, αλλά για τα δάκρυα που μαζέψαμε. Δεν ήθελα να είμαι κοντά Σας για τις σκέψεις που μοιραζόμασταν, αλλά για τις λέξεις που δε χρειάστηκε ποτέ να πούμε. Αυτό θα Σας έλεγα αγαπημένε Αλέξανδρε Ιόλα παραφράζοντας τον Oscar Wilde. Ήξερε ο ένας το μυαλό του άλλου. Τις σκέψεις του. Τις προθέσεις του. Πως ξέρατε τόσο καλά ποιος ήμουν; Πως με αφήσατε να ξεψαχνίσω την ψυχή σας; Πόσο τυχερός αισθάνομαι που με τιμήσατε με τη φιλία Σας. Που μοιραστήκατε τη ζωή Σας σε μερικές δεκάδες μαγνητοταινίες με γέλια, τραγούδια, δάκρυα και πολλές πολλές στιγμές χαράς. Βαδίσαμε μαζί τις τελευταίες στιγμές της ζωής Σας. Τι τιμή…! Μέσα στην ομορφιά της Τέχνης με πιάσατε από το χέρι και με οδηγήσατε. Έβλεπα στο βλέμμα σας ένα σπίρτο. Ότι πιο λαμπερή και πονεμένη ματιά έχω δει. Στους περιπάτους μας στις Μητροπόλεις του κόσμου. Στις βόλτες μας στους κήπους της βίλας της Αγίας Παρασκευής. Στα Μουσεία και στα σαλόνια του Yves, της Dominique, του Pierre, του Andre, του Dino. Τι να πρωτοθυμηθώ.“Στο τεφτέρι που κρατάς να γράφεις μόνο τα καλά…” έλεγες. Αυτό έκανα και τότε. Αυτό κάνω και σήμερα. Θα συναντηθούμε. Το μόνο σίγουρο αγαπημένε. Τώρα τα πάντα είναι γνωστά. Σας αγαπούν. Σας εκτιμούν, εκ των υστέρων. Έτσι γίνεται εδώ στον τόπο της Τραγωδίας. Η υπόσχεση μου τηρήθηκε. Θα αποκατασταθεί το όνομά Σας. Αυτό έγινε. Θα ξαναζήσει το σπίτι Σας. Και αυτό θα γίνει. Μιλούν όλοι πλέον για Εσάς. Αλλά εγώ “ξόδεψα” την ζωή μου. Άξιζε όμως αγαπημένε.

Χαίρομαι όταν μου δίνεται η ευκαιρία να μιλήσω για έναν  παθιασμένο κοσμοπολίτη. Έναν Μαικήνα της Τέχνης. Αλεξανδρινό Μαικήνα. Τον Αλέξανδρο Ιόλα. «Έλλην εξ Αλεξανδρείας» του άρεσε να λέει με εκείνο το παθιασμένο ύφος και γκριμάτσα, η οποία συνόδευε κάθε φορά την υπεροχή του. Όπως, εκείνο το πρωινό στο ξενοδοχείο «Pierre» στη Νέα Υόρκη, Οκτώβριος 1986, όταν ο Αλέξανδρος Ιόλας βρισκόταν στη σουίτα του.

Είχαμε κανονίσει κάθε πρωί να παίρνουμε πρωινό στις 7:30, το πρωί μαζί.  Έμενα έναν όροφο πιο κάτω.

Με το που μπήκα στη σουίτα του, από την είσοδο και σε ολόκληρο το μήκος του διαδρόμου έως το γραφείο του, ήταν διάσπαρτο με πεταμένες ελληνικές εφημερίδες και πρωτοσέλιδους τίτλους: «Στον ανακριτή ο Ιόλας», «Διώκεται για Πορνεία, Αρχαιοκαπηλία, Ναρκωτικά».

Είχε περάσει μια φίλη του από την ελληνική Πρεσβεία της Νέας Υόρκης αφήνοντας του ένα σώμα ελληνικών εφημερίδων, οι οποίες είχαν κυκλοφορήσει δύο μέρες πριν.

«Φύγετε, Ιόλα. Μην γυρίσετε πίσω. Θα σας φάνε. Θα σας γδάρουν ζωντανό! Είστε το πιο γνήσιο θύμα. Μην τους κάνετε τη χάρη», είπα αυθόρμητα, χωρίς να έχω αντιληφθεί ότι θα εκραγεί.

«Άκου να σου πω, παιδί μου», είπε οργισμένος, χτυπώντας το χέρι του επάνω στο γραφείο με τέτοια δύναμη που απόρησα πώς δεν το έσπασε: «Κουβαλώ στην πλάτη μου μια ιστορία τριάντα αιώνων. Αρνούμαι να αποβάλω αυτήν την ευθύνη και αυτήν την τιμή, επειδή τη χώρα μου την κυβερνούν αμόρφωτοι».

Ήταν η στιγμή να αντιληφθώ πόσο Αλεξανδρινός ήταν. «Αν θέλουν θύμα τα άγρια ένστικτά τους, αλλού να πάνε να το βρουν. Την προσωπική μου τραγωδία εγώ θα την ορίσω».

Δεν είπα κουβέντα. Κοίταξα έξω από το παράθυρο τη βουή του δρόμου. Ξαφνικά ξέσπασε:,«Εγώ να καταντήσω έτσι;», χτυπώντας για μια ακόμη φορά το χέρι του, το οποίο μάτωσε από τη δύναμη με την οποία έπεσε επάνω στα κλειδιά του. «Ορίστε, τα αίματα μου έλειπαν τώρα».

«Θεέ μου», είπα τρομαγμένος.

«Το αίμα της προδοσίας», είπε σαρκαστικά και ρίχνοντας στους ώμους του τη γούνινη κάπα του, είπε προστατικά: «Πάμε έξω».

Περιμέναμε να σταματήσει το αίμα για να περπατήσουμε στους δρόμους της Νέας Υόρκης μαζί με τη Μάρα Καρέτσου. Την αγαπούσε τη Μάρα. Την είχε σαν παιδί του. Λάτρευε τη δουλειά της. Τα έργα της. Θαύμαζε το πείσμα της. Αυτό τον είχε συνεπάρει.

Το ραντεβού με τον Φρεντ Χιούζ, τον κληρονόμο και αγαπημένο φίλο του Άντυ Γουόρχολ, ήταν στις 10. Είχαμε χρόνο. Του άρεσε να περπατάει. Έκανε καλό στην καρδιά του. Εγώ παρατηρούσα μια συγκλονιστική προσωπικότητα, η οποία από την απόλυτη υπεροχή, την οδηγούσαν οι συμπατριώτες της στην απόλυτη καταστροφή. Ποιον; Αυτός ο οποίος επηρέασε τη Σύγχρονη Τέχνη του 20ού αιώνα, όσο κανένας άλλος.

Το έργο του Αλέξανδρου Ιόλα άσκησε πολλαπλές προσδιοριστικές επιδράσεις στην καλλιτεχνική συγκρότηση του τέλους του 20ού αιώνα, μετά τον ναζισμό.

Προικισμένος και πολύμοχθος ήταν, ο οποίος μελετούσε πολύ και έπλαθε έννοιες δικές του. Με πίκρες, πένθη, απογοητεύσεις, προδοσίες, διωγμούς. Εμψυχωμένος ήταν. Από τη συμμετοχή του με τα μεγαλύτερα ονόματα της εποχής του: τους οικονομικά ισχυρούς και τους μετρ της τέχνης. Φιλομαθέστατος. Με οξύτατο πνεύμα, το οποίο καλλιεργήθηκε με αξίες του ελληνικού πολιτισμού. Γόνιμο πνεύμα, από τη νεότητά του έως το γήρας του.

Μια πολυδύναμη προσωπικότητα. Με συναρπαστική ζωή. Με τεράστια αυτοεκτίμηση και συναίσθημα υπεροχής. Τέτοιοι άνθρωποι μένουν στην αθανασία.

Γι’ αυτό ο Αλέξανδρος Ιόλας προσκλήθηκε από την Dominique de Menil, προκειμένου να της συγκροτήσει την μεγαλύτερη συλλογή έργων τέχνης.

«Αλέξανδρε Ιόλα, εγώ και ο John σε ευχαριστούμε γιατί μας άνοιξες τα μάτια», θα έγραφε το 1979.

«Ακόμα ψάχνουμε να βρούμε αυτήν την ιδιαίτερη σχέση του Αλέξανδρου Ιόλα με την Dominique de Menil», θα μου πει τον Ιανουάριο του 2015 στο Χιούστον ο Διευθυντής της Menil Collection Χέρμπερτ Χεφερνστάιν.

«Ο άνθρωπος είναι μια μάταιη ύπαρξη»

«Ο άνθρωπος είναι μια μάταιη ύπαρξη. Στο τέλος της ζωής του όλα ακυρώνονται, καθώς τελειώνει το παιχνίδι», θα μου πει στο Λονδίνο το 1985. «Εσείς το λέτε αυτό; Εσείς που τα όνειρά σας έγιναν έργα τέχνης; Μια άλλη πραγματικότητα;»

«Στο έλεος του σώματος είμαστε όλοι μας. Στη μανία των σπλάχνων μας. Παραδομένοι στην παραφροσύνη τους. Η τέχνη μάς έμεινε. Αυτό είναι το χρυσάφι της ζωής. Το πρόσωπο που κρύβει τον οργασμό και την ανατριχίλα. Και οι Ιδέες. Την ίδια δουλειά κάνουν. Είναι αυτό το “μπιμπίκιασμα” στο ανθρώπινο δέρμα. Από τα σπλάχνα του μυαλού προέρχεται.»

Είχε στοιχεία μπαρόκ μέσα του. Υπερευαίσθητος, σαγηνευτικός, ονειρικός. Μόνο σε παραμύθια της φαντασίας μπορούσες να τον συναντήσεις.

«Οι πολίτες μιας χώρας πρέπει να βλέπουν έργα τέχνης σε μουσεία για να ωριμάσουν γρήγορα…» έλεγε.

Θαρραλέα η αντιμετώπισή σας, ενώ σας οδηγούν στον Σταυρό.

«Νίκο παιδί μου, “άφες αυτοίς, ου γάρ οίδασι τί ποιούσι”. Όταν το ελληνικό πνεύμα χάνει την ισορροπία του, οδηγεί στα άκρα, στην τραγωδία. Μέσα από την τέχνη μόνο θα βρει το ελληνικό πνεύμα ξανά την ισορροπία του. Έχουμε ανάγκη πνεύματος. Να ξαναγυρίσουν οι καλλιτέχνες στα ατελιέ τους. Τα έργα τέχνης έχουν τη δική τους ηθική και ελευθερία. Έτσι διαπαιδαγωγούνται οι πολίτες. Έτσι μάθαιναν τους Έλληνες αποκτούν ορμή και νόηση για τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής. Γι’ αυτό φτιάχνω αυτό το Μουσείο, για να έρθουν να δουν έργα τέχνης, να ξεστραβωθούν.

Βλέπω τους νέους καλλιτέχνες να έρχονται στο σπίτι να μου δείξουν τη δουλειά τους και μιλώ μαζί τους, με τον Νίκο Αλεξίου, τον Χρήστο Τζίβελο.

Υποψιάζονται, αντιδρούν, λες και είναι ταγμένοι να σπάσουν τα δεσμά όλων των ιδεολογιών του κόσμου και να ξαναδώσουν στην ελευθερία το πραγματικό της νόημα».

Μου άρεσε να τον ακούω. Δεν ήταν εκκεντρικός με την προκλητική συμπεριφορά του. Ήταν οι στιγμές του. Στιγμές διόλου εκκεντρικές. Ήταν μνημεία σκέψης και πράξης ανάλογης.

«Να φτιάξετε τα έργα σας», έλεγε στον ντε Κίρικο.

«Κύριέ μου, από σήμερα προετοιμάζετε την καινούργια σας έκθεση», είπε στον Γουόρχολ.

«Η Ελλάδα είναι φως ανέσπερον», είπε στον Κοκτώ.

«Οι Έλληνες εραστές είναι οι καλύτεροι», έλεγε στον Ρούντολφ Νουρέγιεφ.

«Η Ελλάδα είναι μια κλειδαρότρυπα», είπε στον Μαρσέλ Ντυσάν.

Απελευθερωνόσουν κοντά του.  Ναι, αυτό ήταν το συναίσθημα.

Κάθε άνθρωπος στη διαδρομή της εποχής του, γράφει την ιστορία του. Όπως κάθε ανθρώπινη ομάδα, κάθε έθνος. Μέσα στη διαδρομή των αιώνων έχει πρώτιστο χρέος να προσφέρει τις πνευματικές του δυνάμεις στην παραγωγή του πολιτισμού. Ιδίως οι ανθρώπινες μονάδες εκείνες όπου οι ιστορικές συγκυρίες και η Θεία δωρεά προίκισαν με ξεχωριστά πνευματικά χαρίσματα, έχουν για την επίτευξη αυτού του σκοπού της ιστορίας, μια επαυξημένη ευθύνη.

Ανάμεσα στους προικισμένους της τέχνης ήταν και ο Αλέξανδρος Ιόλας. Με ερωτήματα που φωτίζονται από την άσβεστη ακτινοβολία του παρελθόντος της ζωής, αλλά συγκεντρώνονται στο μέλλον, στη συμβολή της Ελλάδας στη σύγχρονη εποχή.

Η Ελλάδα σήμερα είναι μια χώρα μικρή και φτωχή. Με περιορισμένες υλικές δυνάμεις. Μια χώρα που έχουν εισβάλλει από παντού και μέρα με τη μέρα, μήνα με τον μήνα, χρόνο με τον χρόνο χάνουμε ζωτικούς χώρους από την ανεξαρτησία μας. «Είμαστε μια μικρή και φτωχή σε όλα χώρα. Είμαστε όμως πλούσιοι στο φως», μου έλεγε ο μέντοράς μου, Αλέξανδρος Ιόλας. «Έχουμε το ριζικό της ρίζας και όχι του καρπισμένου κλαριού». Και αυτό μου έλεγε.

Ήμουν στη δεύτερη δεκαετία της ζωής μου όταν γνώρισα τον Αλέξανδρο Ιόλα. Έναν Μαικήνα της τέχνης. Ραδιούργο. Είρων. Οξυδερκή. Αυθάδη. Τολμηρό. Εκρηκτικό. Αδίστακτο. Όπως ο Σωκράτης στους μαθητές του, εκμαίευε από μένα ό,τι καλύτερο. Όπως ακριβώς συνέβαινε και με τους καλλιτέχνες του. Τους οποίους ωθούσε να δημιουργήσουν συγκεκριμένα έργα τέχνης που εκείνος «έβλεπε» και «ζούσε», πριν εκείνοι αρχίσουν να δουλεύουν τα υλικά τους.

Τυχοδιώκτης. Που ανήκε στο 2050 και μετά. Φίλος. Πολυτιμότερος και από ένα πανάκριβο κόσμημα. Πνευματικός πατέρας. Δεν μου πήρε πολύ χρόνο να αναγνωρίσω τη πραγματική μεγαλοφυΐα του. Με πήγε στο Λούβρο. Στο ΜΟΜΑ. Στο Μπομπούρ.

Στεκόταν μπροστά στα έργα και μου έλεγε να κοιτάξω. Η σιωπή του μου δίδαξε πολλά περισσότερα απ’ ότι θα μου έλεγε το πιο σοφό κουβεντολόι. Τριάντα χρόνια έχουν περάσει. Σήμερα τιμούμε αυτό τον υπέροχο Έλληνα που δόξασε την Ελλάδα και πέθανε στιγματισμένος.

Λίγο πολύ πλέον όλοι γνωρίζουν την βιογραφία του. Ακόμα και τους μέντορες του. Από τον Κωνσταντίνο Καβάφη, τον Άγγελο Σικελιανό και τον Δημήτρη Μητρόπουλο, έως τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα.

Ήταν το 1946, όταν με την οικονομική βοήθεια της Ελίζαμπεθ Άρντεν, συνεργάζεται με την Ουγκό Γκάλερι (ιδιοκτήτης αρχικά ο Ουγκό, ζωγράφος και εγγονός του Βίκτωρος Ουγκό).

Στο διάστημα αυτό παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Αμερική ατομικές εκθέσεις των: Μαξ Έρνστ (1946), Ρενέ Μαγκρίτ (1947), Βίκτορ Μπράουνερ (1947) αλλά και την πρώτη ατομική έκθεση του Άντυ Γουόρχολ (Ιούνιος 1952, με μία σειρά εικονογραφήσεων διηγημάτων του Τρούμαν Καπότε). Το 1953 ο Ιόλας γίνεται αποκλειστικός ιδιοκτήτης της γκαλερί στην Νέα Υόρκη, οπότε και ονομάζεται «Ιόλας Γκάλερι».

Ο γλύπτης Takis εκθέτει για πρώτη φορά στην Αμερική, στην γκαλερί του Ιόλα (Νοέμβριος 1961). Η συνεργασία αυτή κράτησε μέχρι το 1976.

Ατομικές εκθέσεις στην γκαλερί του Ιόλα, στην Αμερική, πραγματοποιούν η Νίκι Ντε Σανφάλ (1962) και ο Τινγκελί (1962). Ήδη από την δεκαετία του 50, η γκαλερί έχει καθιερωθεί στην Αμερική. Ο Ιόλας οργανώνει επίσης σημαντικές συλλογές, όπως η συλλογή Ντε Μενίλ, Σλαμπερζέ, Ανιέλι, Ρότσιλντ, Ροκφέλερ, Εμπειρίκου, Καρπίδα και πολλών άλλων. Οι δραστηριότητές του επεκτείνονται και στην Ευρώπη με το άνοιγμα της γκαλερί στην Γενεύη, το 1963.

Η γκαλερί εγκαινιάζεται με την έκθεση του Μαξ  Έρνστ, ενώ ακολουθεί η έκθεση του Ρενέ Μαγκρίτ.

Στο Παρίσι, τα εγκαίνια της γκαλερί (196, Bd St Germain, όπου βρίσκεται η γκαλερί Ντενίς Ρενέ) έγιναν και πάλι με την έκθεση του Μαξ  Ερνστ (Μάιος 1964), ενώ η γκαλερί χαρακτηρίζεται από τον καλλιτεχνικό τύπο ως «η πιο δραστήρια γκαλερί στο Παρίσι».

Οι πιο πρωτοποριακοί καλλιτέχνες της εποχής όπως οι Τakis, Ζαν Τινγκελί, Υβ Κλάιν, Μαρτιάλ Ραϊς, Νίκι Ντε Σαν Φαλ, Ζαν Πιέρ Ρενώ, Κλόντ & Φρανσουά-Ξαβιέρ Λαλάν, Μαξ Ερνστ, Ντένις Όπενχάιμ, Ρενέ Μαγκρίτ, Φοτριέ, Βολς, Μάττα, Λεονόρ Φινί, Ντοροθέα Τάνινγκ, εκθέτουν στην γκαλερί του Ιόλα.

Το 1965 ανοίγει την τρίτη γκαλερί στο Μιλάνο (μεταξύ άλλων πρώτη ατομική έκθεση του Πίνο Πασκάλι 1967, και συνεργασία με τον Γιάννη Κουνέλη το 1968), ενώ ακολουθεί και η γκαλερί στην Μαδρίτη.

Παράλληλα οργανώνει εκθέσεις Ελλήνων καλλιτεχνών σε όλες του τις γκαλερί των Γκίκα, Τσαρούχη, Φασιανό, Τσόκλη, Ακριθάκη, Μπουτέα, Μαρίνας Καρέλλα, Παύλου, Λαζόγκα και πολλών άλλων.

Η οργάνωση των εκθέσεων και η δημιουργία των γκαλερί θεωρείται υποδειγματική, ενώ το αρχείο του Ιόλα στην γκαλερί του Παρισιού χαρακτηρίζεται ως «πραγματικό χρυσωρυχείο για τον ιστορικό της τέχνης», αφού όπως διηγείται, το 1969, η Βάσια Καρκαγιάννη – Καραμπελιά, «πουθενά αλλού δεν βρήκα τέτοιο πλούτο στοιχείων συμπεριλαμβανομένης και της βιβλιοθήκης του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης».

Πλούσιο εκδοτικό έργο

Στις πραγματικές δραστηριότητες του Ιόλα θα πρέπει να προστεθεί και το πλούσιο εκδοτικό του έργο. Οι περισσότερες εκθέσεις των καλλιτεχνών που συνοδεύονται από πολυτελείς καταλόγους των οποίων οι πρόλογοι υπογράφονται από ονόματα όπως ο Αντρέ Μπρετόν στον κατάλογο της έκθεσης του Ρενέ Μαγκρίτ, (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1964), Πιέρ Ρεστανί στον κατάλογο της έκθεσης «Yves Klein» (Απρίλιος 1965), Jean Clay στον κατάλογο της έκθεσης «Takis 1966», Αλέν Ζεφρουά, στον κατάλογο των εκθέσεων «Takis, Dix Ans De Sculpture, 1954 – 1964» (1964), Πόντους Χάλτεν στον κατάλογο της έκθεσης του Ζαν Τιγκελί, (Νέα Υόρκη, Μάρτιος 1965).

Ο Αλέξανδρος Ιόλας έχει εκδώσει επίσης και ποιητικές συλλογές καλλιτεχνών (Μαξ Ερνστ, Lieux Communs, Αλ. Ιόλας 1971) σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, τα οποία σήμερα αποτελούν πραγματικά συλλεκτικά κομμάτια, ενώ προσκαλεί να γράφουν στους καταλόγους του κείμενά τους Ουίλιαμ Μπαρόουζ, Άλεν Γκίνσμπεργκ, Γκρέγκορι Κόρσο, Νίκολας Κάλας, Δημήτρης Άναλις, Πιερ Ρεστανί…

Επίσης το 1985 εξέδωσε το ποίημα του Νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη: «Ο Κήπος Βλέπει» με σχέδια του ζωγράφου Πέτρου.

Όπου το έκρινε απαραίτητο συνόδευε ο ίδιος τις εκθέσεις με δικό του πρόλογο, όπως στην τελευταία έκθεση του Ρενέ Μαγκρίτ («The Eight Sculptures», Al. Iolas, 1968).

Οι γκαλερί

Τα τελευταία χρόνια ο Ιόλας έλεγε συχνά ότι θα έκλεινε τις γκαλερί του όταν θα πέθαινε ο Μαξ  Έρνστ (1976). Στη δεκαετία του ‘70 ο Ιόλας κλείνει πράγματι όλες τις γκαλερί του με τελευταία εκείνη του Μιλάνου, το 1976.

Από το 1971, είχε επικεντρώσει όλες τις δραστηριότητές του στην ίδρυση ενός μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στην Ελλάδα, ενώ ίδρυσε από κοινού με τον αντικέρ τότε Τάσο Ζουμπουλάκη, γκαλερίστα μετά τη Γκαλερί Ζουμπουλάκη, με αποτέλεσμα να οργανωθούν για πρώτη φορά στην Αθήνα, εκθέσεις των Μαξ  Έρνστ, Ρενέ Μαγκρίτ και Τζόρτζιο ντε Κύρικο.

Είχε δωρίσει πολλά έργα τέχνης στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης και είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης στο Centre Georges Pompidou του Παρισιού, ενώ οι προσπάθειές του για την ίδρυση του Μουσείου, συναντούν πολλές δυσκολίες στην Ελλάδα, και για εντελώς προφανείς λόγους ξεκινά ένα κύμα πρωτοφανούς διασυρμού του από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της εποχής.

Ένα μέρος της συλλογής του Αλέξανδρου Ιόλα -44 έργα- καταλήγει παρόλα αυτά στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη.

Τον Μάρτιο του 1984 συνάπτει συμφωνητικό μαζί μου για τη συγγραφή της βιογραφίας του.

Τον Μάρτιο του 1985, χαρίζει στο Δήμο Αγίας Παρασκευής 4 στρέμματα προκειμένου να δημιουργηθεί ένα Πάρκο της Τέχνης για τα παιδιά του Δήμου, ενώ παραγγέλνει στους καλλιτέχνες του ανάλογα έργα.

Ένα χρόνο πριν πεθάνει, αποφασίζει να ανοίξει έναν ακόμη εκθεσιακό χώρο στο Μιλάνο, ο οποίος εγκαινιάζεται στις αρχές του 1987, με τον «Μυστικό Δείπνο» του Άντι Γουόρχολ, όπου έμελε να είναι και για τους δυο το Κύκνειο Άσμα τους. Σε όλη τη διάρκεια της πολύχρονης καριέρας του , ο Ιόλας διατήρησε στενές φιλικές σχέσεις με τους περισσότερους συνεργάτες του.

Ο Μαξ  Έρνστ στη μεγάλη αναδρομική έκθεση στο Παρίσι το 1971, δήλωσε «Την επιτυχία αυτή την οφείλω στον Αλέξανδρο Ιόλα και τον ευχαριστώ».

Ο Ρενέ Μαγκρίτ εξηγεί τη σταθερότητα της συνεργασίας τους ως εξής: «Ο Αλέξανδρος Ιόλας αγοράζει από το τέλος του Πολέμου, σχεδόν όλη τη παραγωγή μου, σε μια περίοδο όπου το έργο μου δεν εύρισκε ουσιαστικούς αγοραστές».

Το πορτρέτο του Αλέξανδρου Ιόλα έχει φιλοτεχνηθεί από τον Ρενέ Μαγκρίτ, τον Μπαλτίς, τον Τζόρτζιο ντε Κύρικο, τον Άντι Γουόρχολ, τη Λεονόρ Φινί, 1956, όπου παρουσιάζεται ο Ιόλας ως χορευτής κλασικού μπαλέτου. Επίσης, έχει φιλοτεχνηθεί από  τον Νοβέλο Φινότι, την Μαρίνα Καρέλλα, την Μάρα Καρέτσου, τον Γιάννη Τσαρούχη, είναι τόσοι πολλοί…

Η βίλα Ιόλα, και η δική μας φιλοσοφία για την απόκτησή της

Τους τελευταίους μήνες ήρθε στη δημοσιότητα το θέμα της απόκτησης της Βίλας Ιόλα τον δήμο Αγίας Παρασκευής, με αφορμή την ψήφιση από το δημοτικό Συμβούλιο της αγοράς τόσο του λεηλατημένου οικήματος, όσο και του αντίστοιχου οικοπέδου.

Η δημοτική μας Παράταξη «Συμμαχία Ευθύνης» ψήφισε θετικά για την αγορά της βίλας, αλλά με διαφορετικό σκεπτικό.

Εάν μέχρι σήμερα το κτήμα και η βίλα Ιόλα έχουν παραμείνει ελεύθερα, οφείλεται στο γεγονός ότι δεσμεύτηκαν το Δεκέμβριο του 2000 επί της θητείας μου ως αναπληρωτής Δημάρχου. Την εποχή εκείνη ο δήμαρχος Σταύρος Κώτσης βρισκόταν βαριά άρρωστος και στις συζητήσεις μας κατά τις επισκέψεις μου στο νοσοκομείο, μου είχε εκφράσει την έντονη επιθυμία του να δεσμεύσω το κτήμα και τη βίλα Ιόλα για να μπορεί αργότερα να τα διεκδικήσει ο δήμος μας.

Το δημοτικό συμβούλιο το ενέκρινε κατά πλειοψηφία. Ύστερα από αυτή τη θετική εξέλιξη, ήρθα σε συνεννόηση με την Πολιτιστική Ολυμπιάδα και πέτυχα να ενταχθεί το κτήμα το 2002 στα υπό απαλλοτρίωση κτήματα.

Η βίλα Ιόλα είχε και έχει μια τεράστια πολιτιστική αξία που ξεπερνά τα στενά όρια του δήμου μας. Στο σκεπτικό μας τότε ήταν να γίνει ένα μουσείο μοντέρνας Τέχνης με υπερτοπική εμβέλεια και υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού. Όμως, δυστυχώς, το κτήμα δεν απαλλοτριώθηκε και δεν κατέστη δυνατή η ένταξη του έργου στην πολιτιστική Ολυμπιάδα.

Παρόλα αυτά η δημοτική μας αρχή και με τις ενέργειες των τεχνικών και νομικών υπηρεσιών του δήμου με διευθυντή τον Κυριάκο Τσαπαρλή και τον Δημήτριο Παναγούλη αντίστοιχα, είχε καταφέρει να διατηρήσει ελεύθερο τον χώρο, αποτρέποντας έτσι την ανοικοδόμηση πέντε πολυκατοικιών, με τις όποιες αρνητικές συνέπειες αυτό συνεπάγεται για το περιβάλλον της περιοχής.

Ο αγώνας για την απόκτηση του κτήματος συνεχίστηκε και μετά το 2007, όταν επανήλθα στη διοίκηση του δήμου. Ήταν μία οφειλή και απέναντι στους κατοίκους της περιοχής και τους δίκαιους αγώνες τους, αλλά κυρίως απέναντι στον Αλέξανδρο Ιόλα, η βούληση του οποίου ήταν να γίνει η οικία του μουσείο μοντέρνας Τέχνης. Σε καμία περίπτωση ο αείμνηστος Ιόλας δεν ήθελε να κατεδαφιστεί η βίλα του και να αλλάξει χαρακτήρα ο χώρος. Η βούλησή του είχε εκφραστεί πολλές φορές δημόσια. Μάλιστα, ο ίδιος είχε παραχωρήσει στον δήμο και το διπλανό οικόπεδο, όπου έγινε πλατεία και δόθηκε μάλιστα σε αυτήν τιμητικά το όνομά του.

Ο Αλέξανδρος Ιόλας πριν φύγει για το τελευταίο του ταξίδι στην Αμερική, είχε δρομολογήσει τις διαδικασίες παραχώρησης και της βίλας. Γραφειοκρατικά όμως εμπόδια τον καθυστέρησαν και απεβίωσε στη Ν. Υόρκη χωρίς να έχει ολοκληρώσει την πραγματοποίηση της επιθυμίας του. Εμείς, αν και διαφωνούσαμε με την απευθείας αγορά του κτήματος από το δήμο, το ψηφίσαμε στο δημοτικό συμβούλιο.

Διαφωνούσαμε γιατί πιστεύαμε και πιστεύουμε ότι ο χώρος έχει  υπερτοπική σημασία και αξία και ότι θα πρέπει να συμμετέχουν στην απόκτηση του τόσο το υπουργείο Πολιτισμού όσο και η Περιφέρεια Αττικής.

Η μεγάλη δαπάνη από το δήμο μας για απόκτησή τουκαι η αποπληρωμή του σε έξι χρόνια από τώρα,καθιστά σχεδόν αδύνατη την ολοκλήρωσή του σε μουσείο και τη διαμόρφωση του υπόλοιπου ελεύθερου χώρου. Ως δημοτική παράταξη με τη συμμετοχή μας στην Επιτροπή για τη διαμόρφωση του κτήματος, θα αγωνιστούμε να εντάξουμε στις διαδικασίες ολοκλήρωσης του έργου κι άλλους φορείς, έτσι ώστε να ολοκληρωθεί γρήγορα ο πολυπόθητος πολιτιστικός χώρος στους πολίτες της Αγίας Παρασκευής, καθώς και στους κατοίκους της Αττικής.

H αγορά της βίλας Ιόλα και η ανάδειξη της από το Δήμο Αγίας Παρασκευής

Το Δημοτικό Συμβούλιο Αγίας Παρασκευής, με εισήγηση της Δημοτικής αρχής, έλαβε τον Ιούλιο 2017 την ιστορική απόφαση αγοράς του κτήματος και της βίλας Ιόλα και την ανάδειξη της, με μελετημένες παρεμβάσεις και συμμετοχή της κοινωνίας, σε πολιτιστικό χώρο αντάξιο του ονόματος και της ιστορίας του.

Το διατηρητέο, με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, κτίριο 1.600 τ.μ. με κτήμα 6.700τ.μ. έχει χαρακτηριστεί «Κέντρο Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων» του Δήμου Αγίας Παρασκευής. Η απόκτηση του Κτήματος και της Βίλας Ιόλα ήταν πάγιο διεκδικητικό αίτημα όλων των Δημοτικών Αρχών, των πολιτών και φορέων της Αγίας Παρασκευής. Παλαιότερα είχαν γίνει αντίστοιχες προσπάθειες και από το υπουργείο Πολιτισμού, οι οποίες όμως ναυάγησαν. Ο Δήμος πέτυχε τίμημα πολύ μικρότερο του αρχικού με δόσεις και έχει την οικονομική δυνατότητα να σηκώσει το βάρος της αγοράς.

Η αγορά του ακινήτου ανοίγει το δρόμο για να ξεκινήσουν οι διαδικασίες που απαιτούνται για να γίνει πράξη το όραμα μας για ένα χώρο ιδιαίτερης ιστορικής και πολιτιστικής αξίας με μεγάλη εμβέλεια και ακτινοβολία. Ήδη το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε τον ορισμό των μελών 9/μελούς επιτροπής με Καθηγητές Πανεπιστημίου και ανθρώπους σχετικούς με το θέμα και σκοπό:

• Τη διερεύνηση τρόπων και την κατάρτιση σχεδίου βιώσιμης αξιοποίησης του ακινήτου.
  
  
• Το συντονισμό ενεργειών για την αναζήτηση μοντέλων και πηγών χρηματοδότησης όλων των βημάτων ως την επίτευξη του τελικού στόχου και επαφών με οργανισμούς, ιδρύματα, τράπεζες, διεθνή φόρα κλπ.
  
  
• Τη δημιουργία ιστοσελίδας για τη δημοσιοποίηση και επικοινωνία του στόχου και την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του ευρύτερου κοινού εντός και εκτός των ορίων του Δήμου μας. Μέσω αυτής θα προωθούνται ενέργειες αναζήτησης δημόσιων και ιδιωτικών πόρων όπως το crowdfunding κ.α., αναζήτησης έργων προς δωρεά, κλπ.

Μέλη της Επιτροπής ορίστηκαν: Ο Δήμαρχος Ι. Σταθόπουλος, ο Πρόεδρος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Π. Χαραλάμπους, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πειραιά Άγγ. Κότιος, ο Καθηγητής του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κων. Σουλιώτης, οι Δημοτικοί Σύμβουλοι Κ. Χατζηανδρέου και Κ. Κρητικίδης, ο ειδικευμένος σε θέματα ΟΤΑ Νομικός Β. Χατζηγιανάκης και οι κάτοικοι Αγ. Παρασκευής Δ. Καλιαμπάκος Καθηγητής ΕΜΠ και Μιχ. Γαβράς Ιατρός, πρ. Δημ. Σύμβουλος.