Σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία

Συνέντευξη με την Τζίνα Γ. Θανοπούλου, Ed. M., & M.A., Harvard University

Συμβουλευτική Ψυχολόγος Παιδιών, Εφήβων, Γονέων &  Ζευγαριών

Είναι συχνό στους διάφορους χώρους εργασίας να παρουσιάζονται περιστατικά αντιπαραγωγικής, αντιδεοντολογικής, ανεπιθύμητης ακόμα και ίσως παράνομης συμπεριφοράς, τα οποία έχουν δυσάρεστες συνέπειες για το σύνολο του οργανισμού. 

Σεξουαλική Παρενόχληση είναι αυτό που λέμε “ανήθικες προτάσεις” ευθείες με απαιτήσεις ή και με υπονοούμενα. Πόσο αυτό μπορεί να επηρεάσει έναν εργαζόμενο δεν το γνωρίζουμε και ζητάμε απαντήσεις από την Ψυχολόγο Τζίνα Γ. Θανοπούλου,Ed. M., & M.A Harvard University

 «Η σεξουαλική παρενόχληση δεν περιλαμβάνει ένα αθώο κομπλιμέντο ή εκδήλωση ενδιαφέροντος προς το άλλο φύλο» αλλά μπορεί να αποτελέσει μια μορφή προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας. Παρενόχληση συμβαίνει, όταν ένα άτομο που ασκεί εξουσία πάνω σε κάποιο άλλο άτομο, στην προκειμένη περίπτωση σε κάποιον/α εργαζόμενο/η, εκφράζει πιεστική συμπεριφορά απέναντί του, η οποία θίγει την υπόσταση και την αξιοπρέπειά του και του προκαλεί δυσφορία.

Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία γίνεται καταρχήν αντιληπτή ως διακριτική μεταχείριση λόγω φύλου.  Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η διαδικασία ορισμού και καταπολέμησης του προβλήματος ξεκινά το 1984 με Σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προώθηση θετικών δράσεων υπέρ των γυναικών.

Η πρόληψη ή η καταστολή του φαινομένου θα μειώσουν την συχνότητα εμφάνισής του; Πως επιδρά στη διαμόρφωση της ηθικής συνείδησης του εργαζομένου; πως επιδρά στην ψυχολογία του εργαζομένου; Μήπως τελικά για κάποιους γίνεται μια τυπική μέθοδος ανέλιξης;

Χρειάζεται εκπαίδευση στα παιδιά από την εφηβεία για παρόμοια θέματα και τρόπους διαχείρησής τους;

1. Υποτιμητικές παρατηρήσεις με σκοπό τον εκφοβισμό και την ενοχοποίηση του εργαζόμενου ατόμου σχετικά με την αποδοτικότητά του, αδιάκριτα σχόλια σχετικά με τη σεξουαλική ζωή ενός εργαζόμενου, η διακίνηση αυστηρώς προσωπικών ερωτικών στιγμιότυπων ενός εργαζόμενου, τα αιτήματα για σεξουαλική συνεύρεση ή η αναζήτηση σεξουαλικής ικανοποίησης από έναν συνάδελφο μέσα από αδιάκριτα ερωτικά αγγίγματα ή φιλιά, πως μπορούν να επιδράσουν σε ένα κορίτσι που ξεκινάει την επαγγελματική του σταδιοδρομία;

Ένα νεαρό κορίτσι  ή και αγόρι, που μόλις έχει ολοκληρώσει τις βασικές σπουδές και ξεκινάει τη επαγγελματική της/του σταδιοδρομία, δεν έχει αναπτύξει σε ικανοποιητικό βαθμό τα απαραίτητα 4Α : την Αυτογνωσία, τον Αυτοσεβασμό, την Αυτό-φροντίδα και την Αυτοπεποίθηση. Οπότε δεν έχει ολοκληρωμένη γνώση των Θέλω και των Ορίων της/του και είναι πολύ πιθανό να πέσει θύμα σε υποτιμητικά σχόλια και παρατηρήσεις που άπτονται θέματα γενετήσιας και κοινωνικής αξιοπρέπειας και να μην μπορέσει να τα αντιμετωπίσει ώριμα, με αποτέλεσμα να την εκμεταλλεύονται οι άλλοι με απρεπή και αδιάκριτα ερωτικά σχόλια και συμπεριφορές και να αποδέχεται παθητικά την απρεπή συμπεριφορά πιστεύοντας ότι την «άξιζε» και πρέπει να την υποστεί μαζί την θυματοποίησή του ίδιου της /του εαυτού.

Ο τρόπος που αυτές οι συμπεριφορές μπορούν να επιδράσουν στο ψυχισμό ενός νεαρού ατόμου είναι :

• Συναισθήματα Αυτό-ακύρωσης
• Συναισθήματα Λύπης, Φόβου, Θυμού που είναι οι διαφορετικές όψεις του ιδίου νομίσματος, που εκφράζονται με πιθανές συμπεριφορές επιθετικότητας, έκρηξης νεύρων, κατάθλιψη, ανασφάλεια, αβεβαιότητα, διατροφικές διαταραχές, αυτοτραυματισμούς, εμμονές, εθιστικές συμπεριφορές κλπ.

Σε αυτή τη περίπτωση απαραίτητη προϋπόθεση είναι: η Αναγνώριση του τι ακριβώς συμβαίνει ή έχει συμβεί , το Μοίρασμα του «μυστικού» της απρεπούς συμπεριφοράς με άνθρωπο εμπιστοσύνης και κυρίως με Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας, Ψυχολόγο, Πνευματικό, η Αποδοχή του τραύματος, η Υποστήριξη, η Καθοδήγηση, η Τόνωση για να έρθει η Ενσυναίσθηση, η Κατανόηση, η Ενδυνάμωση η Επούλωση και  η Αντιμετώπιση του τραύματος και τελικά η Επιβίωση με Ψυχική Υγεία.

2. Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη «εταιρική κουλτούρα» που ευνοεί παρενοχλητικές συμπεριφορές;

Ναι βεβαίως υπάρχουν επαγγελματικοί χώροι με «κουλτούρες» που ευνοούν την ύπαρξη «παρενοχλητικών» συμπεριφορών, όπως π.χ. μερικές πολυεθνικές εταιρείες όπου τις ανώτατες διοικητικές θέσεις τις κατέχουν άντρες/αφεντικά και οι γυναίκες πρέπει να ανεχθούν σεξιστικά σχόλια και παρενοχλητικές συμπεριφορές. Άλλοι χώροι που ευνοούν παρενοχλητικές συμπεριφορές είναι το θέατρο, ο κινηματογράφος και ιδιαίτερα καλλιτεχνικοί  και αθλητικοί χώροι, που για να αναδειχτεί ένα νεαρό άτομο και να του δοθεί η ευκαιρία να προχωρήσει και να εξελιχθεί, θα πρέπει να ανεχθεί παθητικά αυτή την «εταιρική κουλτούρα».

Ευτυχώς, υπάρχουν και εταιρείες και επαγγελματικοί χώροι που αντιστέκονται σε αυτές τις «εταιρικές κουλτούρες» και απαγορεύουν διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα στα στελέχη της εταιρείας καθώς και τέτοιου είδους  απρεπών συμπεριφορών και αντίθετα προωθούν συμπεριφορές που τονώνουν τον σεβασμό και την αξιοκρατία.

3. Τέτοια περιστατικά μπορεί να συμβούν σε χώρους και επαγγέλματα, όπου οι γυναίκες είναι λιγότερες και πιστεύεται ότι υπάγονται στην κατηγορία των «ανδρικών» επαγγελμάτων;

Υπάρχουν πολλές εταιρείες όπου η «εταιρική κουλτούρα» υποστηρίζει θέσεις εξουσίας και δύναμης σε άντρες/αφεντικά σε κατηγορία «ανδρικών» επαγγελμάτων, όπου συμβαίνει συχνά να μην δίνουν ρόλους/ προαγωγές σε γυναίκες που δεν έχουν τέτοια Δύναμη. Άρα πολλές φορές, οι γυναίκες για να φτάσουν τους στόχους τους υποκύπτουν σε παρενοχλητικές συμπεριφορές και έτσι θυματοποιούν τον εαυτό τους για να ανέβουν σε ανώτερες θέσεις.

4. Σύμφωνα με νέα ερευνητικά δεδομένα, περισσότερες από τις μισές γυναίκες (52%) και σχεδόν τα 2/3 (63%) των γυναικών ηλικίας 18-24 ετών, δήλωσαν ότι έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο της εργασίας τους. 

Επιβεβαιώνονται αυτά τα ποσοστά και αν γίνουν ακόμα και άλλες έρευνες, ίσως τα ποσοστά να είναι ακόμα πιο υψηλά. Ιδιαίτερα εγώ, ως Συμβουλευτική Ψυχολόγος, έχω επιβεβαιώσει από την κλινική μου εμπειρία πολλά βιώματα παρενοχλήσεων σε εργασιακούς χώρους.

5. Στον ελληνικό χώρο, η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία θεωρείται φυσιολογική και οι γυναίκες που αντιδρούν προβληματικές. Το «me too» μπορεί να αλλάξει τη νοοτροπία ελευθερώνοντας τη γυναίκα να μιλήσει;

Συμφωνώ απόλυτα, η αλήθεια είναι ότι είναι αυξημένη η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία στον ελληνικό χώρο. Ελπίζουμε το «me too»  να αλλάξει αυτή την νοοτροπία, να απελευθερώσει τη γυναίκα να μοιραστεί με άλλες γυναίκες τις απρεπείς συμπεριφορές που έχει υποστεί, έτσι ώστε να αλλάξουν τα κοινωνικά πρότυπα και να αλλάξει αυτή η νοοτροπία.

6. Τι ψυχολογικά μπορεί να δημιουργήσει σε ένα νέο που πιστεύει ότι το ταλέντο του και οι σπουδές του είναι αρκετά για να πάρει μια θέση σε μια εταιρεία ή να την κρατήσει και να εξελιχθεί;

Ένα νεαρό άτομο που έχει ταλέντο σε κάποιο τομέα είτε καλλιτεχνικό, είτε επιχειρηματικό, είτε αθλητικό και θέλει να προαχθεί και να καταξιωθεί στον επαγγελματικό του χώρο, αυτή η σεξιστική, άδικη και απρεπή συμπεριφορά, μπορεί να επηρεάσει την αυτοπεποίθηση, την πίστη στον εαυτό του/της και στη ζωή και να περιορίζει τις προσδοκίες και τους στόχους, να δημιουργηθούν καταθλιπτικές, ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές και τελικά να εγκαταλείψει τους στόχους και όνειρά του/της.

7. Υπάρχει κάποια «ηθική» στην επιτυχία όπως την εννοεί η κοινωνία; 

Οπωσδήποτε η Επιτυχία και η επαγγελματική άνοδος πρέπει να  βασίζεται σε Ηθικές Αξίες.

Η επιτυχία πρέπει να έχει ηθικούς φραγμούς και να μην συνδέεται με την αποδοχή της σεξουαλικής παρενόχλησης. Στο βωμό της επιτυχίας ΔΕΝ θα πρέπει να όλα επιτρέπονται.

8. Πως το “πονηρό” ενδύεται το “αθώο”για να καλύψει τη σεξουαλική παρενόχληση και να την κάνει ένα απλό “πείραγμα”;

Σε έναν επιχειρηματικό χώρο, το αθώο πείραγμα η συμπεριφορά που έχει τη μάσκα του «αθώου» και φιλικού πειράγματος, είναι στην ουσία εκδήλωση σεξουαλικής παρενόχλησης, η οποία στιγματίζει την επαγγελματική σχέση και βάζει το νεαρό άτομο σε θέση θύματος με έμμεσο εκβιασμό: «Να είσαι καλή/καλός με εμένα για να….».

Τη συμπεριφορά αυτή, τη βλέπουμε και από την πλευρά των γυναικών προς τους άντρες, αλλά η πλειονότητα των περιστατικών είναι από άντρες προς τις γυναίκες.

Με αυτή τη νοοτροπία παράγεται ηθική κατάπτωση, απομάκρυνση από τις ηθικές αξίες, γεγονός που δεν πρέπει να αποδεχτούμε, γιατί όλη αυτή η νοοτροπία παράγει νέους ανθρώπους με πεσμένο ηθικό, αποκαρδιωμένους, καταθλιπτικούς, και χωρίς πίστη στη ζωή και στις ηθικές αξίες και στην αξιοκρατία.

Εγώ ως Συμβουλευτική Ψυχολόγος, τονίζω ότι τα νεαρά άτομα που αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους συμπεριφορές, θα πρέπει να υποστηρίζουν το ένα το άλλο και να μη καλλιεργούν νοοτροπίες αποδοχής σεξουαλικών & παρενοχλητικών συμπεριφορών και να βάζουν όρια και να σέβονται πάνω απ’ όλα τον εαυτό τους.

Σας ευχαριστούμε πολύ.