Tήνος –  Η μούσα του Αιγαίου. Βιώστε, νιώστε & γευτείτε την!

Ένα νησί – ζωγραφιά, που κάθε φανερή ή αφανέρωτη γωνιά του έχει την υπογραφή της καλλιτεχνικής φύσης και της τέχνης των ανθρώπων του. Αυτή την εποχή, η Τήνος έχει εντελώς διαφορετική εικόνα από το καλοκαίρι. Αξίζει να ανακαλύψετε τα τόσα πανέμορφα χωριά της, περπατώντας στα φρεσκο-ασβεστωμένα καλντερίμια τους, αλλά και να δοκιμάσετε τις πεντανόστιμες γεύσεις της που έχουν το άρωμα της παράδοσης…

Κείμενο – Φωτογραφίες: Ιωάννα Παραβάλου
Η ευγνωμοσύνη μας προς την Ιερά Μητρόπολη Σύρου – Τήνου για τις φωτογραφίες και τις πληροφορίες.

Σεργιάνι στην ιδιαίτερη ομορφιά της…
Νησί ξεχωριστό, με ενέργεια εσώτερη, ιερότητα απέραντη και ομορφιά απλόχερη… Νησί των ανέμων που διώχνει από πάνω σου ό,τι αρνητικό και σε γεμίζει αισιοδοξία… Νησί άγονο, σκληρό κι ατίθασο σαν τις ξερολιθιές που συγκρατούν κάθε σπιθαμή γης ικανή να καρπίσει… Νησί της Τέχνης και της καλαισθησίας, αφού στα χώματά του γεννήθηκαν και μεγαλούργησαν μεγάλοι ζωγράφοι όπως ο Νικηφόρος Λύτρας κι ο Νικόλαος Γύζης και ξεχωριστοί γλύπτες όπως ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο Δημήτριος Φιλιππότης, ο Γεώργιος Βιτάλης κ.ά. Χρυσαφένιες παραλίες με κρυστάλλινα νερά, ήσυχες οι περισσότερες, ακόμη και στην καρδιά του καλοκαιριού, κατάλευκα ξωκλήσια στα πιο απόκρημνα σημεία ή πλάι στο κύμα, αλλά και περίτεχνοι περιστεριώνες, άλλοτε ντυμένοι στα χρώματα της πέτρας κι άλλοτε ντυμένοι στα λευκά ή ξεθωριασμένοι απ’ το άγγιγμα του χρόνου, διάσπαρτοι σε κάθε γωνιά, στολίζουν μοναδικά τούτο το νησί. Με κύρια δομικά υλικά το σχιστόλιθο, το μάρμαρο και το γρανίτη, τα άξια τηνιακά χέρια δημιούργησαν αριστουργήματα τέχνης σε υπέρθυρα, περιθυρώματα, φεγγίτες και καμπαναριά, χαρίζοντας τη δική τους καλλιτεχνική πινελιά στα ολόλευκα γραφικά χωριά του νησιού, εκεί όπου βρίσκεται η ανέγγιχτη ομορφιά της Τήνου…

Την παράδοση στις τέχνες συνεχίζουν σήμερα οι ανώνυμοι μαρμαράδες, ζωγράφοι και  ξυλογλύπτες, που αποτυπώνουν την τέχνη και το συναίσθημά τους στις δημιουργίες τους… H γοητεία του νησιού, άγνωστη στους πολλούς, κρύβεται καλά στα σαράντα ολόλευκα χωριά της, τα στολίδια της. Σπίτια με μαρμάρινα υπέρθυρα, εκατοντάδες εκκλησιές και ξωκλήσια, που ξεφυτρώνουν άλλοτε σε ανεμοδαρμένες κορφές κι άλλοτε πλάι στο κύμα, περίτεχνοι περιστεριώνες, διάσπαρτοι σ’ όλο το νησί και φιλόξενοι άνθρωποι, που σε κάνουν να νιώθεις φίλος απ’ τα παλιά… συνθέτουν τη μαγεία της Τήνου. Από τα χωριά που αξίζει να περπατήσουμε είναι ο Τριαντάρος, τα Δυο Χωριά, το Βωλάξ, η Καρδιανή, τα Υστέρνια, ο Πύργος, το χωριό Αγάπη, ο Τριπόταμος, ο Κτικάδος, ο Ταραμπάδος, το Σμαρδάκιτο, ο Φαλατάδος και ο Αρνάδος. Για ουζάκι και θαλασσινούς μεζέδες δίπλα στο κύμα, θα κατηφορίσουμε από τον Πύργο στον Πάνορμο, από την Καρδιανή στον όρμο Γιαννάκη και από τα Υστέρνια στον όρμο Υστερνίων. Αν ο καιρός το επιτρέπει, θα κάνουμε την πρώτη μας βουτιά σε πεντακάθαρα νερά στις μαγευτικές παραλίες Κολυμπήθρα, Άι Γιάννη Πόρτο, Σκυλαντάρ, Σάντα Μαργκαρίτα, Παχιά Άμμος, Λιβάδα, Ρόχαρη και  Άγιο Ρωμανό.

1823-2023: Δύο αιώνες από την ανακάλυψη της Θαυματουργής Εικόνας της Παναγίας
Το 2023 συμπληρώθηκαν δύο αιώνες από την ανακάλυψη της εικόνα της Παναγίας της Τήνου στην Ελλάδα. Το 1822, μια γερόντισσα με το όνομα Πελαγία είχε ένα όραμα στο οποίο η Παναγία της ζήτησε να αναζητήσει την κρυμμένη εικόνα της. Ένα χρόνο αργότερα, την εορτή των Τριών Ιεραρχών, η Θαυματουργική Εικόνα αποκαλύφθηκε.

Αυτό το γεγονός εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη τη χώρα, προσελκύοντας κορυφαίους οπλαρχηγούς όπως οι Μακρυγιάννης, Κολοκοτρώνης, Μιαούλης και Νικηταράς, που το αντιλήφθηκαν ως θεϊκό μήνυμα εθνικής απελευθέρωσης. Από τότε, η Παναγία της Τήνου παραμένει ένας σταθερός προορισμός για τους Ορθόδοξους πιστούς που αναζητούν εσωτερική ειρήνη και λύτρωση.

Η Τήνος της τέχνης και του πολιτισμού

Η Πινακοθήκη της Τήνου
Η Πινακοθήκη της Τήνου, φιλοξενεί πάνω από 120 έργα μεγάλων Ελλήνων και ξένων ζωγράφων. Εδώ μπορείτε να θαυμάσετε έργα των Αλταμούρα, Αργυρού, Αϋλιχου, Βολανάκη, Βρυζάκη, Παρθένη, Ροϊλού και άλλων. Στη συλλογή δεν λείπουν έργα των κορυφαίων Ελλήνων ζωγράφων Νικηφόρου Λύτρα και Νικολάου Γύζη, που κατάγονται από την Τήνο.

Η συλλογή των ευρωπαϊκών καλλιτεχνών περιλαμβάνει έργα και αντίγραφα των Βελάσκεθ, Βερονέζε, Καστέλι, Κορέτζιο, Μαλί, Μουρίλο, Πουσέν, Ρέμπραντ, Ρούμπενς, Τιτσιάνο και άλλων. Στον ίδιο χώρο, στη βορειοδυτική πτέρυγα του συγκροτήματος, εκτίθενται επίσης πολύτιμα διακοσμητικά αντικείμενα και έπιπλα εποχής.

Μουσείο Μονής Ουρσουλίνων
Το Μουσείο της Μονής των Ουρσουλινών έχει μια πλούσια ιστορία. Οι αδελφές Ουρσουλίνες δημιούργησαν διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα μέσα στα χρόνια, συμπεριλαμβανομένου ενός ορφανοτροφείου, σχολείου και ακαδημίας τέχνης, καθιστώντας το μοναδικό στην Ελλάδα.

Η αίθουσα ραπτικής με χειροποίητα έργα μαθητών και μοναχών, συμπεριλαμβανομένων θεατρικών κοστουμιών και ιερών ενδυμάτων, είναι μοναδική. Επισκεφθείτε αυτό το συναρπαστικό μουσείο στην Τήνο, στα Λουτρά. Επικοινωνήστε στο 2283051490.

Η Σχολή Καλών Τεχνών Πάνορμου
Η Σχολή λειτουργεί ως σκαλοπάτι για τη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, εστιάζοντας στην μαρμαρογλυπτική συνεχίζοντας την πλούσια παράδοση της χώρας μας στον τομέα αυτό.

Ταυτόχρονα, διευρύνει τον ορίζοντα των φοιτητών στην γλυπτική, τη ζωγραφική, το σχέδιο και την ιστορία της τέχνης. Διακεκριμένοι δάσκαλοι όπως οι Νίκος Γαΐτης, Ιωάννης Φιλιππότης και Τάσος Αριδάς έχουν διδάξει εδώ. Βρίσκεται στην Ιστορική Κοινότητα του Πανόρμου, στο χωριό του Πύργου.

Το Σπίτι-Μουσείο Γιαννούλη Χαλεπά στον Πύργο
Τα κρεμασμένα ρούχα στον καλόγερο, τα προσωπικά του αντικείμενα όπως τα άφησε, το υπνοδωμάτιο, το εργαστήριό του, φέρουν μνήμες από την περίοδο 1902-1930 τότε που ο κορυφαίος Έλληνας γλύπτης έζησε στον Πύργο και ο νους του τον οδηγούσε σε επικίνδυνα μονοπάτια χωρίς όμως να καταφέρνει να του περιορίσει τη δημιουργικότητα.

Μερικά από τα σημαντικότερα έργα του Χαλεπά, σκίτσα του ίδιου και φωτογραφικό υλικό συμπληρώνουν το πολύτιμο υλικό του μουσείου.

Στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας
Το κατεξοχήν καλλιτεχνικό χωριό της Τήνου είναι ο Πύργος. Εδώ δημιουργήθηκε και το εξαιρετικό Μουσείο Μαρμαροτεχνίας, που θα μας μυήσει με τον καλύτερο τρόπο στην παράδοση του τόπου στη μαρμαρογλυπτική στο διάβα του χρόνου… 

Χάρη στην αξιέπαινη προσπάθεια της Τράπεζας Πειραιώς, το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας κλείνει μέσα του όλη την πορεία της δημιουργίας πάνω στο μάρμαρο. Θα αντιληφθούμε πώς ο δημιουργός εμπνέεται από την τηνιακή φύση και σμιλεύει με σεβασμό και τρυφερότητα ένα υλικό τόσο σκληρό, μα και τόσο καθάριο, όπως το μάρμαρο, χαρίζοντας στο άμορφο… μορφή και μετουσιώνοντάς το σε αξία διαχρονική.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου
Το μουσείο παρουσιάζει πληθώρα ταφικών αγγείων από την Γεωμετρική περίοδο (10ος-8ος αι. π.Χ.) και κεραμικής καθημερινής χρήσης (6ος-2ος αι. π.Χ.), γλυπτά, κυρίως ελληνιστικά κεφάλια, και αντίγραφα ρωμαϊκών έργων.

Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης ανάγλυφες ταφικές στήλες και το μάρμαρο ηλιακού ρολογιού του Ανδρόνικου από την Κύρηστο, πρόδρομο του μηχανισμού των Αντικυθήρων. Βρίσκεται στη Χώρα, Τήνος, στην Λεωφόρο Μεγαλόχαρης που οδηγεί στον Ιερό Ναό της Παναγίας Ευαγγελίστριας.

Μουσείο Κώστα Τσόκλη
Ο κορυφαίος Έλληνας εικαστικός Κώστας Τσόκλης οραματίστηκε το Μουσείο ως πνευματικό παιδί του και σε αυτό θα έχουμε τη δυνατότητα όχι μόνο να δούμε το έργο του αλλά και αναφορές στο έργο άλλων καλλιτεχνών με τους οποίους ακολούθησε παράλληλες πορείες.

Επισκεφθείτε αυτό το συναρπαστικό μουσείο στην Τήνο, στο Κάμπο, επικοινωνήστε στο +30 22830 51009. Λειτουργεί 1/6 – 30/9, Καθημερινά 10:00-14:00 και 18:00–21:00, Τρίτη κλειστά.

Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών Πύργου
Το μουσείο περιέχει έργα των σημαντικότερων Πανορμιτών καλλιτεχνών όπως οι: Γ. Χαλεπάς, Δ. Φιλιππότης, Γ. Βιτάλης, Λ. Δούκας, Ι. Λαμπαδίτης, Λ.Σώχος, Γ. Καπαριάς, Ι.Κουλουρής, κ.α.

Θεατρική ομάδα Τήνου
Η Τήνος ως αυθεντικό νησί των τεχνών δεν θα μπορούσε να μην έχει θεατρική ομάδα. Η ομάδα «Θεατροποιείο» έχει διανύσει μια πορεία δεκαεννέα ετών γεμάτη παραστάσεις, συνεργασίες με σχεδόν όλους τους πολιτιστικούς φορείς του τόπου και συμμετοχές σε φεστιβάλ.

Tinos Food Paths
Tinos Food Paths αποτελούν μια οργανωμένη κίνηση των επιχειρηματιών του Συλλόγου Καταστημάτων Υγείας της Τήνου για την αξιοποίηση του τοπικού πλούτου στον τομέα της τροφίμων.

Σαν μια σφιγμένη γροθιά, οι νέοι – κυρίως – επιχειρηματίες στον τομέα της εστίασης στο νησί, ενώνονται με άλλους στον ευρύτερο χώρο της γαστρονομίας (παραγωγοί, οινοποιοί, ζαχαροπλάστες, ζυθοποιοί) για να προωθήσουν την Τήνο ως ένα εξαιρετικό γαστρονομικό προορισμό.

Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού – Συνεδριακό, Εκθεσιακό, Ερευνητικό Κέντρο
Iδρύθηκε το 2002 από το Πανελλήνιο Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας Τήνου, από το οποίο και στηρίζεται και είναι κέντρο αναφοράς της πολιτιστικής δραστηριότητας του νησιού.

Στεγάζεται σε ένα πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο του 1925, που δεσπόζει στην προκυμαία της Χώρας της Τήνου και έκτοτε φιλοξενεί κάθε καλοκαίρι το Διεθνές Μουσικό Φεστιβάλ, το Φεστιβάλ Τζαζ πολλές εκπαιδευτικές ημερίδες αλλά και ελληνικά και διεθνή συνέδρια.

Φεστιβάλ Τήνου
Κάθε καλοκαίρι το Φεστιβάλ Δήμου Τήνου φιλοξενεί συναυλίες, παραδοσιακές γιορτές, θεατρικές παραστάσεις, προβολές, εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής, παρουσιάσεις βιβλίων, ημερίδες, ομιλίες, επετειακές εκδηλώσεις.

Οι μόνιμοι κάτοικοι της Τήνου και οι επισκέπτες της, θα απολαύσουν μουσική, θα γλεντήσουν σε παραδοσιακές γιορτές, θα χαρούν θεατρικές παραστάσεις, θα ξεναγηθούν σε εκθέσεις, θα παρακολουθήσουν βιβλιοπαρουσιάσεις, θα ακούσουν ενδιαφέρουσες συζητήσεις, θα ενημερωθούν για τον πολιτισμό και τις παραδόσεις του νησιού.

Βωλάξ: Σεληνιακό τοπίο
Ο Βωλάξ ή Βώλακας, είναι ένα από τα πιο ιδιαίτερα χωριά της Τήνου! Χτισμένος σε υψόμετρο 340 μ., 17 χιλιόμετρα από τη Χώρα, ξεχωρίζει με το σεληνιακό τοπίο του, που όμοιό του δεν έχετε δει.

Ο μύθος λέει, ότι οι βράχοι είναι απόρροια της Τιτανομαχίας. Η μάχη ανάμεσα στους Τιτάνες και τους Θεούς του Ολύμπου έγινε στην Τήνο, και οι βράχοι αποτελούσαν τα πολεμοφόδια των δύο υπερδυνάμεων. Μάλιστα, αναφορές για τα γεγονότα αυτά θα βρει κανείς στον Όμηρο και τον Ησίοδο.

Οι τεχνίτες καλαθοπλεκτικής της Βωλάξ
Τα καλάθια από τη Βωλάξ πωλούνται στον εμπορικό δρόμο της Παναγίας, και οι λαογράφοι διαπιστώνουν ότι «δεν πρόκειται για μια χειροτεχνία με στόχο την κάλυψη οικογενειακών αναγκών, αλλά για ειδικευμένη βιοτεχνική απασχόληση ενός ολόκληρου χωριού».

Οι Βωλακίτες με τα καλάθια, τα πανέρια και τις ψάθινες τσάντες τους, περίμεναν το πλοίο της γραμμής που θα έφερνε τους ταξιδιώτες και τους προσκυνητές για να τους πουλήσουν τα εμπορεύματά τους.

Πεζοπορία
Η Τήνος προσφέρει 400χλμ περίπου μονοπατιών που περιμένουν να τα εξερευνήσετε.

• Γύρος Εξωμβούργου: Kυκλική διαδρομή γύρω από τον γρανιτένιο βουνό του Εξωμβούργου.
• Ταραμπάδος/Κώμη: Εύκολη κατηφορική διαδρομή, με αρκετό πράσινο, γνωρίζοντας 4 από τα καθολικά χωριά.
• Πύργος/Πάνορμος/Πύργος: Μία πεζοπορία στην καρδιά των μαρμαροχωριών και πολλές άλλες διαδρομές.

Ποδηλασία
Διαδρομή στην ενδοχώρα του νησιού γνωρίζοντας γραφικά χωριά. παραλίες του νησιού. περιστεριώνες και την εύφορη πεδιάδα της Κώμης.

Αναρρίχηση
Ο γρανιτένιος όγκος του Εξωμβούργου, είναι ένας όμορφος απόκρυμνος βράχος με μακραίωνη ιστορία, αφού από την αρχαιότητα έβρισκαν καταφύγιο οι κάτοικοι του νησιού από τις διάφορες επιθέσεις.

Στην απόκρημνη πλευρά του απλώνεται το αναρριχητικό σπορ πεδίο. H αναρρίχηση στο πεδίο γίνεται με ασφάλεια, τηρώντας όλα τα μέτρα ασφαλείας, έτσι ώστε να ζήσει κάποιος την μοναδική εμπειρία ελευθερίας και αδρεναλίνης που προσφέρει το άθλημα.

Tinos Running Experience
Τον αγώνα διοργανώνει ο Εμποροεπαγγελματικός & Βιοτεχνικός Σύλλογος Τήνου, με συνδιοργανωτές την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και τον Δήμου Τήνου με αγώνες 21 χλμ., 10 χλμ. και 5 χλμ. Για τα παιδιά οργανώνεται ο Tinos Kids Run (1 χλμ.) και ο Tinos Special Run (100μ).

Γεύσεις κι αρώματα της Τήνου…
Τα αγνά προϊόντα της Tηνιακής γης, τα νόστιμα τυριά της (πέτρωμα, μαλαθούνι, μπαλάκι, καρίκι, μυζήθρα νωπή, κοπανιστή, γραβιέρα), τα πικάντικα αλλαντικά της (λούζες, καπνιστό χοιρινό, σαλάμι αέρος, λουκάνικα), τα κρασιά της και η μπίρα «Νήσος», τα ξιδάτα αγκιναράκια, αλλά και τα λαχταριστά γλυκά της («ψαράκια» με γέμιση από καρύδι και μπαχαρικά, οι τσιμπητές – γλυκά τυροπιτάκια, το παστέλι στα λεμονόφυλλα, τα μαντολάτα, τα ξεροτήγανα με περίτεχνα σχέδια, το κερασό, τα λουκούμια, τα γλυκά του κουταλιού…) απογειώνουν τη γεύση μας!

Οι παλιές συνταγές της γιαγιάς που μεταμορφώνονται στα χέρια της νέας γενιάς σε ευφάνταστες δημιουργίες, αλλά και το παραδοσιακό πρωινό… έγιναν η αφορμή για να ταξιδέψουμε στην Τήνο, ακολουθώντας το Tinos Food Paths, μια διοργάνωση που σκοπό έχει να μας «συστήσει» τις ταξιδιάρικες γεύσεις του νησιού, γεμάτες από τα χρώματα και τ’ αρώματα της Τήνου!

Μέσα από τη νοστιμιά των παραδοσιακών γεύσεων και των αγνών προϊόντων της, η Τήνος  αποτελεί αναμφίβολα δυνατό γαστρονομικό προορισμό!

Αξίζει να δείτε

• Το Ναό της Ευαγγελίστριας στη Χώρα.
• Τα χωριά Καρδιανή και Υστέρνια.
• Τα γραφικά χωριά Τριαντάρο, Δυο Χωριά και Βωλάξ.
• Τους περιστεριώνες στον Ταραμπάδο.
• Το χωριό Φαλατάδος.
• Τον μαρμαρόχτιστο Πύργο και τον παραλιακό Πάνορμο.
• Τη Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (της «Κυρίας των Αγγέλων»), του 10ου αιώνα, στο όρος Κεχροβούνι.
• Τη Μονή της Ιεράς Καρδίας του Ιησού, στο Ξώμπουργο, από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Καθολικής Εκκλησίας.
• Το Ξώμπουργο και τις καθολικές εκκλησιές.
• Τον Όρμο Υστερνίων για φρέσκο ψάρι δίπλα στο κύμα.
• Την παραλία Κολυμπήθρα για ουζάκι με θέα θάλασσα.
• Το Μουσείο Μαρμαροχτεχνίας, στον Πύργο.
• Το Μουσείο Κώστα Τσόκλη, με έργα του γνωστού ζωγράφου, στο χωριό Κάμπος Τήνου.
• Το Μουσείο Παραδοσιακής Κεραμικής της Τήνου στο χωριό Αετοφωλιά.

Παραδοσιακά Ποτά

• Το Ρακί ή Στροφυλιά είναι το “εθνικό” ποτό της Τήνου.
• Το τηνιακό ρακί έχει το χαρακτηριστικό άρωμα του μάραθου.
• Το Ρακιζιό είναι ευρύτατα διαδεδομένο έθιμο και αποτελεί αφορμή για γλέντι.
• Από τα τηνιακά κρασιά ιδιαίτερα φημισμένα είναι το ασκαθάρι και το ασπροποταμίσιο.
• Η Σουμάδα είναι μη αλκοολούχο ποτό που γίνεται από πικραμύγδαλο και σερβίρεται παραδοσιακά στους γάμους