Τα αρχοντικά της Κηφισιάς

Ένα μοναδικό ταξίδι στον χρόνο και στην ιστορία

H Κηφισιά υπήρξε τόπος παραθερισμού και αναψυχής ήδη από τα ρωμαϊκά χρόνια. Κατά τη δεκαετία του 1880, η Αθήνα απέκτησε σταδιακά την εικόνα σύγχρονης ευρωπαϊκής μεγαλούπολης. Με διαφορά λίγων χρόνων, τα προάστια της πόλης, όπως η Κηφισιά, γνώρισαν αντίστοιχη ανάπτυξη. Ενδεικτικό είναι ότι σε έντυπο της εποχής αναφέρεται ότι στην Κηφισιά υπάρχουν «λαμπραί οικοδομαί και επαύλεις».

Την εποχή εκείνη, πρωθυπουργός είναι ο Χαρίλαος Τρικούπης (1832-1896) χάρη στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του, επιφανείς ομογενείς αποφάσισαν να μεταφέρουν στην Ελλάδα μέρος ή και το σύνολο των οικονομικών τους δραστηριοτήτων. Με τον τρόπο αυτό, συνέβαλαν αποφασιστικά στη διαμόρφωση αφενός της «ευρωπαϊκής» φυσιογνωμίας της Αθήνας και αφετέρου της νεοελληνικής μεγαλοαστικής τάξης.

Εκτός από τις επιχειρήσεις τους, έφεραν στην Ελλάδα την ιδέα της δεύτερης κατοικίας τύπου «villa», η οποία μέχρι το 1880 ήταν ελάχιστα διαδεδομένη. Ο έντονος εξοχικός χαρακτήρας της Κηφισιάς ευνόησε την ανοικοδόμηση τέτοιων σπιτιών. Ασφαλώς, η εξέλιξη της Κηφισιάς σε τόπο παραθερισμού οφείλεται σημαντικά και στη δημιουργία του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου που συνέδεσε το κέντρο με το προάστιο. Δεν είναι υπερβολή να μιλάμε για «φαινόμενο της Κηφισιάς», αφού στα σπίτια που οικοδομήθηκαν τότε διαπιστώνεται μια ποικιλία αρχιτεκτονικών ρυθμών και επιρροών.

Αξιοπαρατήρητο είναι, επίσης, ότι ο τόπος και το κλίμα δεν έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην αρχιτεκτονική τους. Φαίνεται ότι περισσότερο σημαντικό ήταν η αποδέσμευση από τους αυστηρούς κανόνες και από την συμβατική επισημότητα της ζωής στην πόλη.

( Έρευνα – επιστημονική επιμέλεια: Πάνος Ραυτόπουλος

Έρευνα – κείμενα: Αθηνά Χιώτη ) Έπαυλη Σταθάτου (ή Ζερβουδάκη) Τατοΐου 31 

•  Έτος ανέγερσης: 1890

Γνώριμο σκηνικό από ελληνικές ταινίες, η έπαυλη ξεχωρίζει για το βυζαντινό της χαρακτήρα. Ανομοιογενή στοιχεία, όπως η τοξοστοιχία της εισόδου, ο πύργος και η αδρή πολυγωνική τοιχοποιΐα, παράγουν ένα κομψό και ισορροπημένο αποτέλεσμα με ρομαντική χροιά.

Έπαυλη Πρωτοπαπαδάκη (ή Μέρμηγκα)

Στροφυλίου 25 και Πεσμαζόγλου 

•  Έτος ανέγερσης: 1897 Κατοικία νεογοτθικού χαρακτήρα. Χωρίς τη συμβολή αρχιτέκτονα ή εργολάβου, ο Π.  Πρωτοπαπαδάκης (μεταλλειολόγος, μετέπειτα πρωθυπουργός) επέλεξε να χτίσει με τη βοήθεια μορφολογικού οδηγού (φιγουρίνι) ένα εκλεπτυσμένο κτήριο που «κλέβει» τις εντυπώσεις.

Κατοικία Dörpfeld Πεσμαζόγλου 19 

•  Έτος ανέγερσης: 1891

Σχεδιάστηκε από τον ιδιοκτήτη της, τον αρχιτέκτονα-αρχαιολόγο W.Dörpfeld, με στόχο να εξυπηρετήσει τις λειτουργικές ανάγκες των ενοίκων της και χωρίς διάθεση υπερβολής. Τα ξύλινα περίτεχνα διακοσμητικά στοιχεία προσδίδουν ρομαντικό χαρακτήρα στο σπίτι και το κατατάσσουν στα «γραφικά» (picturesque) κτίσματα.

Βίλλα Ατλαντίς

Πεσμαζόγλου 10 & Εμμ. Μπενάκη 36 

•  Έτος ανέγερσης: 1897

Έργο του E. Ziller. Ανήκε στον Σόλωνα Βλαστό, εκδότη της ελληνόφωνης εφημερίδας στη Νέα Υόρκη «ΑΤΛΑΝΤΙΣ» . Φανταστικά πτηνά, ερωτιδείς, άνθη και καρποί συνθέτουν την πλούσια ζωγραφική διακόσμηση, η οποία έχει επιρροές από την αρχαία Πομπηία και αποδίδει αλληγορικά τις τέσσερις εποχές του χρόνου.

Έπαυλη Ζούρα (ή Βουδούρη)

Εμμ. Μπενάκη 8 και Πεσμαζόγλου 

•  Έτος ανέγερσης: 1872

Έργο άγνωστου αρχιτέκτονα. Ξεχωρίζει ο γωνιαίος πύργος και το κτήριο παραπέμπει στις πυργοειδείς-μεσαιωνικές επαύλεις. Η περίτεχνη είσοδος μαρτυρά επιρροές γαλλικού μπαρόκ και εξασφαλίζει τη σταδιακή θεαματική πρόσβαση στο εσωτερικό του αρχοντικού.

Κατοικία Βάρσου

Στροφυλίου 12 και Ραγκαβή 

•  Ανέγερση: μέσα δεκαετίας 1890

Πιθανότατα παραθεριστική κατοικία. Αντίστοιχα σπίτια στην περιοχή έχουν πλέον κατεδαφιστεί. Αποτελεί λιτή εκδοχή του αθηναϊκού αστικού μεγάρου του τέλους του 19ου αι. Η συμμετρία του σχεδίου και η απλότητα των διακοσμητικών στοιχείων συνθέτουν ένα στιβαρό κτήριο που αναδεικνύεται από τον όμορφο κήπο.

Περιπατος στα Αρχοντικά της Κηφισιάς

Έπαυλη Σταθάτου, Κατοικία Dörpfeld, Έπαυλη Πρωτοπαπαδάκη, Βίλλα «Ατλαντίς», Έπαυλη Ζούρα, Κατοικία Βάρσου

H περιήγηση στα αρχοντικά της πόλης τα οποία χρονολογούνται στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αι., που οργάνωσε ο Δήμος Κηφισιάς, ήταν μια ευκαιρία για επαφή με την ομορφιά και την σημασία του αρχιτεκτονικού ιστού της πόλης.

Ο Δήμαρχος Κηφισιάς Γιώργος Θωμάκος και η Οργανωτική Επιτροπή της εκδήλωσης εκφράζουν τις θερμές ευχαριστίες τους προς τους ιδιοκτήτες των αρχοντικών για την φιλοξενία. Για να πραγματοποιηθεί η επίσκεψη στα Αρχοντικά συνέβαλαν εξήντα εθελοντές και η συμβολή τους ήταν ανέκτιμητη, η προαιρετική επιτροπή Τουρισμού και Επιχειρηματικότητας του Δήμου, υπάλληλοι του Δήμου, η Σχολή Galena’s Dance Studio, οι εθελοντές του Τομέα Νοσηλευτικής του ΕΕΣ, και το OPEN HO– — USE ATHENS. Τον συντονισμό της εκδήλωσης είχε η Αντιδήμαρχος Δημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας, Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Τουρισμού και Εθελοντισμού, Ζέτη Κασιμάτη, την επιστημονική επιμέλεια ο Αρχιτέκτονας Δημοτικός Σύμβουλος, Πάνος Ραυτόπουλος, ενώ πολύτιμη ήταν η συμβουλή της Αρχαιολόγου-Μουσειολόγου Αθηνάς Χιώτη και της Σταυρούλας Τσέλου, Αρχιτέκτων.

«Μια ευκαιρία να γνωρίσουν οι πολίτες την ιστορία και την αρχιτεκτονική αισθητική των μοναδικών αρχοντικών της Κηφισιάς»

Δήμαρχος Κηφισιάς

Γιώργος Θωμάκος