Η διαχείριση της αλλαγής

Πολλές και πολλοί από εμάς αντιμετωπίζουμε την αλλαγή με καχυποψία ή ακόμα και με φόβο. Ωστόσο, η αλήθεια είναι μία: η μόνη σταθερά στη ζωή μας είναι η αλλαγή. Είτε η αλλαγή συμβαίνει δίχως να την προκαλούμε και είναι αναπόφευκτη, είτε διότι εμείς οι ίδιες και οι ίδιοι την επιδιώκουμε και την επιλέγουμε, η διαχείρισή της ξεκινά, πρωτίστως, από τον ίδιο μας το εαυτό

Ας ξεκινήσουμε με την παραδοχή ότι καλούμαστε να λειτουργήσουμε σε ένα περιβάλλον που μεταλλάσσεται ολοένα και πιο συχνά και στο οποίο οι μεταβολές είναι ολοένα και πιο ρηξικέλευθες – και συχνά δυσνόητες. Ταυτόχρονα, περιτριγυριζόμαστε από ετερόνομες, και συχνά αντικρουόμενες, απαιτήσεις: κάνε περισσότερα με τα λιγότερο δυνατά μέσα που διαθέτεις, μάθε ψηφιακές δεξιότητες αν θες να επιζήσεις επαγγελματικά αλλά μην χαραμίζεις αλόγιστα τον χρόνο σου μπροστά από μία οθόνη, δούλεψε περισσότερο για να κερδίσεις χρήματα αλλά μην παραμελείς την προσωπική σου ζωή κ.ο.κ. Άρα, η ανάγκη προσαρμοστικότητας στην αστάθεια και την μεταβολή κρίνεται το λιγότερο επιτακτική. Για να διαχειριζόμαστε, συνεπώς, πολυδιάστατες αλλαγές και να απαντάμε με αποφασιστικότητα στις, συχνά, αντικρουόμενες προτεραιότητες της επαγγελματικής και προσωπικής μας ζωής, πρέπει να γίνουμε πραγματικές ηγέτιδες και πραγματικοί ηγέτες του εαυτού μας. Κι αν κάτι χαρακτηρίζει την αυτοηγεσία – δηλαδή, το να αποφασίζουμε εμείς για την ζωή μας και όχι οι καταστάσεις ή οι απόψεις τρίτων – θα έλεγα ότι είναι η ευελιξία: η ικανότητα να κατανοούμε την αλλαγή και να επιλέγουμε να την διαχειριστούμε χρησιμοποιώντας μια ευρεία γκάμα δεξιοτήτων και συμπεριφορών ανάλογα με την περίσταση. Από πού θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε λοιπόν; Καταρχάς, από το να κάνουμε τον διαχωρισμό μεταξύ της απρόσμενης – και ίσως ανεπιθύμητης – αλλαγής και της συνειδητά επιδιωκόμενης αλλαγής. Αλλιώς διαχειριζόμαστε την πρώτη και αλλιώς την δεύτερη. Ας δούμε, πιο συγκεκριμένα, πώς θα μπορούσαμε να διαχειριστούμε μια αλλαγή που εμφανίζεται στην ζωή μας απροειδοποίητα, ανατρέποντας τα σχέδιά μας, όπως για παράδειγμα μια υγειονομική κρίση, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή μια επαγγελματική αποτυχία.

Βήμα 1 Αποδοχή κατάστασης

Πριν από οποιαδήποτε προσπάθεια ανάληψης δράσης, προέχει η αποδοχή της κατάστασης στην οποία βρισκόμαστε. Μετά τα αρχικά στάδια του πανικού (“τι θα κάνω τώρα που ανατρέπεται η καθημερινότητά μου;”), του θυμού (“δεν μου αξίζει αυτό που συμβαίνει!”) ή της άρνησης (“σίγουρα κάποιο λάθος έχει γίνει:”), τα οποία συνοδεύονται και από έντονο άγχος, είναι σημαντικό να αποδεχθούμε την πραγματικότητα. Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, να παραδοθούμε, ως έρμαια, στην ροή των γεγονότων. Αντιθέτως, σημαίνει ότι επιλέγουμε να αντιμετωπίσουμε με ρεαλισμό την κατάσταση στην οποία έχουμε βρεθεί και να προσπαθήσουμε να την αποκωδικοποιήσουμε.

Βήμα 2 “Θέα από το μπαλκόνι”

Πολύ συχνά, όταν βρισκόμαστε μπροστά σε μία αλλαγή, επικεντρωνόμαστε στο πρόβλημα ή στην δυσκολία που, πιθανώς, μας δημιουργεί και εγκλωβιζόμαστε σε έναν φαύλο κύκλο. Είναι σαν να βρισκόμαστε σε μια πλατεία, γύρω μας να υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι, αλλά εμείς παρατηρούμε μονάχα εκείνους που είναι δίπλα μας. Αν επιλέξουμε, ωστόσο, να ανέβουμε στο μπαλκόνι και να θαυμάσουμε την θέα από ψηλά, τότε θα αντιληφθούμε ότι η πλατεία είναι γεμάτη ανθρώπους, δένδρα, κτίρια κλπ. Είναι, κοινώς, γεμάτη επιλογές. Κοιτάζοντας, με την σειρά μας, κάθε αλλαγή “από το μπαλκόνι”, μπορούμε να αντιληφθούμε πιο εύκολα τις διαφορετικές επιλογές που μας προσφέρονται, σαν ευκαιρίες για να δημιουργήσουμε κάτι νέο.

Βήμα 3

Καταγράφοντας τις επιλογές, θα καταλάβουμε κάτι εξαιρετικά βασικό: θα δούμε τι μπορούμε να ελέγξουμε και τι όχι. Τι βρίσκεται στην άμεση σφαίρα επιρροής μας και τι όχι. Θα κατανοήσουμε, ταυτόχρονα, ότι είναι μάταιο να καταναλώνουμε ενέργεια και να μηρυκάζουμε για πράγματα και καταστάσεις τις οποίες αδυνατούμε να ελέγξουμε. Αντιθέτως, είναι χρήσιμο να επικεντρωθούμε σε ό,τι πραγματικά έχουμε την δύναμη να επηρεάσουμε.

Βήμα 4

Δεν υπάρχει διαχείριση αλλαγής, δίχως ανάληψη δράσης. Αλλά, όχι οποιασδήποτε δράσης. Η δράση μας πρέπει να είναι συνειδητά επιλεγμένη και αυτό γίνεται μονάχα αν έχουν προηγηθεί τα τρία παραπάνω βήματα. Από την στιγμή που έχουμε κατανοήσει τι μπορούμε να ελέγξουμε, τότε μπορούμε να επιλέξουμε ένα πράγμα την φορά από την λίστα μας και να επικεντρωθούμε σε αυτό ρωτώντας τον εαυτό μας: ποια δράση μπορώ να αναλάβω συγκεκριμένα;

Η δεύτερη κατηγορία αλλαγών, αφορά όλες εκείνες τις αλλαγές που επιθυμούμε να κάνουμε στην ζωή μας και στις οποίες έχουμε τη δυνατότητα να ενεργήσουμε προδραστικά καθώς βρίσκονται στη σφαίρα του άμεσου ελέγχου μας.
Ωστόσο, παρόλο που επιθυμούμε να δούμε την αλλαγή στη ζωή μας, συχνά δεν καταφέρνουμε να πετύχουμε τους στόχους που βάζουμε. Δεν καταφέρνουμε να αλλάξουμε. Τι είναι αυτό, άραγε, που μας εμποδίζει τόσο από το να ολοκληρώσουμε όσο και από το να διατηρήσουμε την αλλαγή;

Τρία πράγματα μας κρατάνε, συνήθως, πίσω: (α) ο φόβος της αποτυχίας, (β) το γεγονός ότι συχνά λειτουργούμε με γνώμονα την ικανοποίηση των προσδοκιών που άλλοι έχουν ορίσει για εμάς και όχι εμείς οι ίδιοι για εμάς και (γ) το γεγονός ότι νοιαζόμαστε παραπάνω από όσο χρειάζεται για την γνώμη των άλλων, παρά για τις δικές μας πραγματικές ανάγκες. Αυτά τα τρία εμπόδια – που γεννούν, με την σειρά τους, άλλα όπως η αναβλητικότητα, ο κακός προγραμματισμός, η οκνηρία, κλπ. – βασίζονται σε βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις που έχουμε για τον εαυτό μας και που δεν μας επιτρέπουν να αξιοποιήσουμε πλήρως το δυναμικό μας και να αλλάξουμε θετικά. Συνήθως, πολλές και πολλοί από εμάς, δεν έχουμε αφιερώσει χρόνο για να τις εξετάσουμε διεξοδικά. Αν επιθυμούμε, ωστόσο, να μεταβάλλουμε τις μη λειτουργικές συμπεριφορές μας, οφείλουμε να υιοθετήσουμε ένα πιο συνειδητό και αποτελεσματικό σύστημα πεποιθήσεων, αμφισβητώντας εκ βάθρων το σύστημα πεποιθήσεων βάσει του οποίου ήδη λειτουργούμε.