Η Διπλωματία της Πίστης: Θρησκευτική και Εκκλησιαστική Διπλωματία, οι Σύγχρονες Προκλήσεις για τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία

Aν γενικά η διπλωματία, συνολικά επιδιώκει την ειρήνη, την ασφάλεια και τη σταθερότητα, άρα και την πολιτική ισότητα όλων των «παικτών» (εθνών, λαών, κρατών, κλπ), ειδικότερα η θρησκευτική, η διαθρησκειακή, η εκκλησιαστική και η δογματική διπλωματία (διαθρησκειακός/διεκκλησιαστικός/διαδογματικός διά-λογος) καλείται να υπηρετήσει και να προωθήσει τον ανοικτό και ισότιμο διάλογο (φιλία και συνεργασία) μεταξύ ανθρώπων, λαών και πολιτισμών, με σκοπό το σεβασμό στον συνάνθρωπο, όχι εννοούμενος αυτός ως απλά ένα άτομο, ή ένας πολίτης κάποιου κράτους, αλλά ως πραγματικό πρόσωπο, σε μία παγκόσμια κοινωνία.

H «Διπλωματία της Πίστης (Faith-Based Diplomacy)», ως αντικείμενο επιστημονικής διερεύνησης, αποτελεί ένα καινούργιο πεδίο της διπλωματίας, το οποίο γεννήθηκε στις αρχές του 21ου αιώνα, σε παράλληλα πορεία με τη θρησκευτική, εκκλησιαστική, δογματική και πολιτιστική διπλωματία, ένας συνολικός διάλογος.

Άρα, αυτός ο διάλογος και η αντίστοιχη διπλωματία, μέσα από την ανοχή και την ανεκτικότητα, εσωτερική και εξωτερική, θεσμική, νομική και ηθικοπνευματική, έχει χρέος και καθήκον να προωθήσει την ειρήνευση, τις γέφυρες διαλόγου και αλληλοκατανόησης, άρα και την καταλλαγή, η οποία δεν μπορεί ποτέ να είναι μία απλή συναλλαγή χαμηλού επιπέδου, αλλά περιλαμβάνει στοιχεία ηθικής και υψηλών αξιών.

Oι «νοήμονες άνθρωποι» οικοδομούν τις κουλτούρες, τις ταυτότητες και τους πολιτισμούς τους επί των ρηξικέλευθων κατακτήσεων, ανακαλύψεων και εφευρέσεων της τεχνογνωσίας, της τεχνολογίας, του έναρθρου λόγου και της συνείδησης του μεταφυσικού, άρα, μίας, κάποιας μορφής, θρησκείας και πίστης, παρά τα όποια εξωγενή και εγγενή προβλήματα που διαρκώς αντιμετώπιζε.

Αυτά τα στοιχεία συνδημιουργούν την ανθρώπινη ισχύ. Γι’ αυτό, όλα υπόκεινται στην επίγευση, την επήρεια και την επιρροή των παραγόντων του πολιτισμού και της ταυτότητας, άρα της γλώσσας και της θρησκείας. Σύμφωνα με αυτά νοηματοδοτείται, εξάλλου, και λειτουργεί τόσο το «πολιτικό φαινόμενο», όσο και το «πολεμικό φαινόμενο», άρα οι συγκρούσεις, η στρατηγική και η διπλωματία, διαχρονικά.

Αυτές οι πραγματικότητες, βέβαια, περνούν σε ένα νέο στάδιο, μετά τη Γεωργική Επανάσταση, τη μόνιμη εγκατάσταση σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, την ισχυροποίηση διαφόρων πολιτισμών και θρησκειών, ενώ, μετά το Διαφωτισμό, τη Νεωτερικότητα και τη Βιομηχανική Επανάσταση, άρα τους δύο αιματηρούς Παγκοσμίους Πολέμους και τον μεταδιπολισμό, ο πλανήτης βρίσκεται σε μία νέα εποχή, στον 20ο αιώνα και στις αρχές του 21ου αιώνα.

Ο πραγματικός σκοπός
Η ειρήνη και η δημοκρατία, o διάλογος και ενίσχυση των δεσμών των λαών είναι έργο, που οι Εκκλησίες καλούνται να αναλάβουν, αποδεικνύοντας ότι είναι δυνατόν ακόμα και τα πιο διαφορετικά πολιτιστικά και θρησκευτικά ρεύματα να συνυπάρξουν ειρηνικά, ισότιμα και δημιουργικά. Επίσης, πραγματικά, είναι ανάγκη η προώθηση του Κοινοβουλευτισμού και της Δημοκρατίας, σε παράλληλη πορεία με την ανοχή και την ανεκτικότητα στο Διαφορετικό, στο Άλλο, στον ‘Αλλον, που είναι μέσα μας και δίπλα μας.

Οι σημερινές προκλήσεις της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού
Προφανώς, σε μία εποχή τεκτονικών αλλαγών και κοσμογονικών ανακατατάξεων, είναι περισσότερο, ίσως, αναγκαίo από κάθε άλλη φορά, η οργανική, ζωτική και αποτελεσματική σύνδεση και διασύνδεση, αλλά και ουσιαστική ανασύνθεση, κατά πράξη και περίπτωση, της κλασσικής, με ό,τι και αν σημαίνει αυτό, με κάθε μορφή εναλλακτικής διπλωματίας, με άλλα είδη soft και smart diplomacy.

Οι σύγχρονες προκλήσεις για τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία είναι μεγάλες και ίσως ζωτικές. Έτσι, η παγκόσμια Ορθοδοξία, η Ελλαδική Εκκλησία και η Εκκλησία της Κύπρου, και οι θρησκευτικοί ηγέτες τους, με τον πνευματικό τους ρόλο, σε μία εποχή προκλήσεων αναταραχών, κρίσεων,  αμφισβητήσεων και μεταβολών, καλούνται να αναλάβουν ουσιαστικές πρωτοβουλίες και να ασκήσουν μία πολυδιάστατη «πολιτική», δράση, σε ένα ευρύτερο πλέγμα θεμάτων διαθρησκειακού, διαπολιτισμικού και διαχριστιανικού ενδιαφέροντος, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς, ίσως με ιδιαίτερη έμφαση στις περιοχές της Μέσης Ανατολής, της ΝΑ Μεσογείου, αλλά και των Βαλκανίων, λόγω της παρουσίας από χιλιάδων ετών χριστιανικών πληθυσμών και λόγω των ισχυρών ιστορικών δεσμών τους με το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως και τα υπόλοιπα Ελληνορθόδοξα Πατριαρχεία, αλλά και τις κατά τόπους Ορθόδοξες Αυτοκέφαλες(ή μη) Εκκλησίες. Προφανώς, η προστασία των θρησκευτικών ελευθεριών, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των διαφόρων χριστιανικών κοινοτήτων, της πληθώρας των προσκυνημάτων και των μνημείων θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, αποτελούν βασικούς σκοπούς κάθε σοβαρής και διπλωματικής προσπάθειας και διαπραγμάτευσης.

Εντός αυτού του πνεύματος και κλίματος, η Εκκλησία και οι υπηρέτες της, όπως και οι λειτουργοί της, όλοι μαζί, με τον ηθικοπνευματικό της ρόλο, καλείται και καλούνται να αναλάβουν πρωταρχικό ρόλο στη διαμόρφωση του νέου μοντέλου κοινωνίας, βασισμένο στο διάλογο, την ανοχή και την ανεκτικότητα, και να συμβάλλουν ουσιαστικά στην εδραίωση και έμπρακτη εφαρμογή των αγαθών της ειρήνης, της καταλλαγής και της αλληλεγγύης μεταξύ των λαών και μέσα στις ανθρώπινες κοινωνίες. Παράλληλα, θα προωθείται και το κλίμα ασφάλειας και σταθερότητας. Αυτά τα στοιχεία μπορούν να συμβάλλουν περαιτέρω στη προώθηση της ηρεμίας, όλων των αγαθών της συνύπαρξης και της συνολικής ανθρώπινης δημιουργίας.

Διεθνές Συνέδριο Θρησκευτικής Διπλωματίας
Ένα θετικό δείγμα πρωτοβουλίας και δράσης, που προβάλλει τον πολυδιάστατο ρόλο της σύγχρονης Ελλάδας, ήταν η πραγματοποίηση στην Αθήνα, του Διεθνούς Συνεδρίου Θρησκευτικής Διπλωματίας, τον Νοέμβριο του 2019, παρουσία θρησκευτικών προσωπικοτήτων, εκπροσώπων και φορέων της διεθνούς πολιτικής σκηνής, της εκκλησιαστικής και ακαδημαϊκής κοινότητας αλλά και της κοινωνίας των πολιτών, όπου οι συμμετέχοντες, μεταξύ των άλλων, ορθώς και επιστημονικά, εξήραν τη σημασία της διαθρησκειακής συνεργασίας, και ειλικρινούς διαλόγου για την επίτευξη ειρηνικής συνύπαρξης ατόμων, κοινωνιών, λαών και πολιτισμών. Επίσης, τόνισαν τον κεντρικό και πνευματικό ρόλο της εκκλησίας εντός των θρησκευτικών κοινοτήτων και των Ελλήνων της Διασποράς.

Εξίσου, έθεσαν ζητήματα επαναξιολόγησης του ρόλου της θρησκείας αλλά και υπογράμμισαν την αναγκαιότητα προάσπισης των θρησκευτικών ελευθεριών, εξετάζοντας και το Ουκρανικό Αυτοκέφαλο, αλλά και καταδικάζοντας εν γένει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εξέφρασαν τις ανησυχίες τους για την πρωτοφανή ανθρωπιστική κατάσταση, την έξαρση του σύγχρονου προσφυγικού και την αδυναμία προστασίας των δοκιμαζόμενων χριστιανικών κοινοτήτων, των προσκυνημάτων και των μνημείων, κυρίως της Μέσης Ανατολής από τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και την τρομοκρατία. Ακόμα, μοιράστηκαν τις μαρτυρίες τους και τις εμπειρίες τους σε ζητήματα διαθρησκευτικότητας και «διαχριστιανικότητας» αλλά και εξεύρεσης βέλτιστων πρακτικών ενίσχυσης και ανάπτυξης της θρησκευτικής συνύπαρξης και του πλουραλισμού. Τέλος, επισήμαναν εμφατικά την ενίσχυση και ενδυνάμωση του δια-θρησκευτικού διάλογου και τη συμβολή του στην καταλλαγή και την αλληλεγγύη μεταξύ ανθρώπων, κοινωνιών και λαών, την προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, των πανανθρώπινων αξιών και την προστασία του περιβάλλοντος.

Πραγματικά, λοιπόν, η πολυμερής διπλωματία, η θρησκευτική/εκκλησιαστική/δογματική/θρησκειολογική διπλωματία και η «διπλωματία της πίστης», άρα και οι διάλογοι, που απορρέουν, δύνανται όχι μόνον να στηρίξουν τα εθνικά συμφέροντα και δίκαια της Ελλάδας, της Κυπριακής Δημοκρατίας, του απόδημου και του συνολικού Ελληνισμού, αλλά και να συμβάλλουν οργανικά, δυναμικά και αποτελεσματικά στην προώθηση και εμπέδωση της ειρήνης, της ασφάλειας και της σταθερότητας δηλ. της θρησκευτικής καταλλαγής και της πολιτισμικής αρμονίας σε τοπικό, περιφερειακό, διεθνές, παγκόσμιο και πλανητικό επίπεδο.