Δημήτρης Παπαδημητρίου

Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, αγαπημένος και ξεχωριστός συνθέτης, γνωστός εκφραστής της μελοποιημένης ποίησης, του λαϊκού τραγουδιού, αλλά και της συμφωνικής μουσικής. Σεμνός και καλλιεργημένος με μία μεγάλη μουσική πορεία, έχει δώσει το δικό του στίγμα με μουσικές για την τηλεόραση, τον κινηματογράφο, τη δισκογραφία, συμφωνικά έργα και μουσική δωματίου.

Γεννήθηκε στην Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας και μεγάλωσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου ως τα επτά του χρόνια. Μαθήτευσε στο Εθνικό Ωδείο και τo 1976, μπαίνοντας στη Νομική Αθηνών, συμμετείχε ως συνθέτης σε παραστάσεις του Θεατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου. Το 1980 ο Μάνος Χατζιδάκις τον πρωτοπαρουσίασε ως έναν από τους έξι νέους συνθέτες του δικού του «Τρίτου Προγράμματος».

Ο Μιχάλης Κακογιάννης τον τίμησε με την συνεργασία του στο θέατρο και τον κινηματογράφο, με τα έργα «Άμλετ» και «Βυσσινόκηπος», αντίστοιχα. Ως ένας από τους επτά «fellows» συνθέτες στο Tanglewod της Συμφωνικής Ορχήστρας της Βοστόνης, υπήρξε μαθητής του John Williams, του μεγάλου σύγχρονου Γάλλου συνθέτη Ηenri Dutilleux, του πρώτου μινιμαλιστή Steve Reich κ.ά. Είναι εμπνευστής και ταπεινά αφοσιωμένος στo Ελληνικό Σχέδιο της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, αναδεικνύοντας τα έργα νέων σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών. Είναι μέλος του Δ.Σ της ΕΡΤ και έχει αναλάβει τα ραδιόφωνα της ΕΡΑ αλλά και την καλλιτεχνική επιμέλεια της Eurovision. Μας μίλησε για τη τέχνη και τη φιλοσοφία, τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες και τους πειραματισμούς του για να μετατρέψει ένα παθητικό κοινό σε ενεργό με τις “Συμφωνικές Μινιατούρες”. «Δεν υπάρχει Ταλέντο χωρίς Έργο. Δεν υπάρχει έργο χωρίς ζωή. Δεν υπάρχει ζωή χωρίς τους ανθρώπους»

Κύριε Παπαδημητρίου, η φιλοσοφική προσέγγιση αναφορικά με την τέχνη συνεισφέρει στην εξέλιξή της. Εσείς έχετε μια δική σας φιλοσοφική προσέγγιση ως δημιουργός;
Η Τέχνη είναι Φιλοσοφία διά της αισθητικής. Η Φιλοσοφία είναι η Τέχνη εκτός αισθητικής- σχεδόν, αφού χειρίζεται φυσικά τον λόγο και άρα στοιχειωδώς την ποιητική του. Η λαϊκή τέχνη αντιστοιχεί στην λαϊκή θυμοσοφία που συχνά τροφοδότησε στίχους σε ωραία λαϊκά τραγούδια.

Διαχωρίζω όμως την Επιστήμη της Φιλοσοφίας από την φιλοσοφική διάθεση των ανθρώπων στην καθημερινότητα. Ο Αριστοφάνης ο Αισχύλος ή ο Ευριπίδης και ο Σοφοκλής γέννησαν σχεδόν μεγάλα φιλοσοφικά ρεύματα κατά πολύ μεταγενέστερα αν και οι ίδιοι ζήσαν ποιητές και ουχί φιλόσοφοι. Υπήρχαν φιλόσοφοι στην εποχή των οποίων η ποίηση είχε πολύ λιγότερη σημασία όπως ο Πλάτων.

Η Τέχνη είναι ίσως κάτι πολύ ευρύτερο και περιέχει την φιλοσοφία ως μέρος της. Η επιστημονική φιλοσοφική σκέψη συχνά γεννιέται μέσα από αυτήν. Η δική μου φιλοσοφία αν έχει όνομα το παίρνει από το έργο μου. Είναι όπως η Καβαφική φιλοσοφία, η Σεφερική, η Παλαμική κλπ. Η τέχνη την ισχυροποιεί διά του υπαινιγμού και της αφαίρεσης αλλά με αυτόν τον τρόπο της απαγορεύει (ευτυχώς) την “επιστημονικότητα”.

Έχει ενότητα στην προτεραιότητα των κεντρικών ερωτημάτων, στην ιδιαίτερη σημασία στα υπαρξιακά θεολογικά και μεταφυσικά ζητήματα σε σχέση με τα πιο υλιστικά. Τα τελευταία τα σέβομαι πολύ αλλά τα τοποθετώ στην σφαίρα της πολιτικής. Με λίγα λόγια η Πολιτική είναι εφαρμοσμένη Φιλοσοφία, εφαρμοσμένη Τέχνη και εφαρμοσμένες κοινωνικές επιστήμες. Μεγάλος δε πολιτικός είναι αυτός που το αντιλαμβάνεται κα τα καλλιεργεί ισομερώς. Εξ άλλου ο σωστός καλλιτέχνης μένει πάντα στρατευμένος στην ελεύθερη αναζήτηση, την ανανέωση και την αμφισβήτηση.

“Συμφωνικές Μινιατούρες” που αναζητούν το αφήγημα από το κοινό. Πως το σκεφτήκατε;
Ένας έμμεσος τρόπος να κινητοποιήσεις το κοινό από την παθητική ακρόαση στην ενεργητική. Να αντιληφθεί πόσο συνδημιουργός είναι σε μια συναυλία. Θυμήθηκα πώς άκουγα μικρός τους δίσκους μου και το ζήτησα από το κοινό να το κάνει. Σε λίγες ημέρες θα ανοίξω τα email με τις ιστορίες.

Έχετε αναφερθεί στη “συνθετική σας συνείδηση”. Ποιες αρχές την διέπουν;
Η εξομολογητική ειλικρίνεια, η ατομική συγκίνηση πριν την συλλογική, η λαϊκότητα, η αφυπνιστικότητα, η ενοποιητική διάθεση, η όξυνση της δημιουργικής ακρόασης.

Ποιες είναι οι καλλιτεχνικές σας ανησυχίες σήμερα;
Προσπαθώ δύο πράγματα. Να μη βαριέμαι με τον εαυτό μου και να ανεβάζω διαρκώς τον πήχη. Μετά τους “Πλανόδιους των Ονείρων” και τον “Μεγάλο Αιρετικό Α!” έπονται εκδόσεις των παλαιότερων έργων (“Χειμωνιάτικο Ταξίδι” και “Έρωτας του Ποιητή”, “Μάσκες” με την Καμεράτα και “Ζωγραφικά Soundtracks”) καθώς τα φετινά θα δουλεύονται μαζί με ένα μεγάλο Μιούζικαλ, τον Moby Dick.

Το “Σατυρικόν” πραγματεύεται μια αλήθεια σκληρή και χωρίς προσχήματα την εποχή εκπεσμού των ηθών στην Αρχαία Ρώμη. Είναι επίκαιρο και για την σύγχρονη Ελλάδα;
Στην ιστορική αντιστοιχία είμαστε και στις δύο περιπτώσεις μια ασήμαντη επαρχία… Αναφέρομαι στην έκλυση των ηθών που παράγουν ο ιμπεριαλισμός και ο πλούτος που προέρχεται από την εκμετάλλευση των αδυνάτων λαών. Αυτή η έκλυση υπάρχει εξ ίσου στη Δύση, τη Ρωσία, την Ιαπωνία και έπεται η Κίνα.

Ποια είναι η μεγαλύτερη αρετή που πρέπει να έχει ο άνθρωπος σήμερα;
Η ανάγκη του για αρετή. Η ίδια η γνώση της αρετής θα την παράξει. Αυτή εκλείπει.

Από που αντλείτε έμπνευση για σύνθεση;
Η ίδια η εργασία και η εμβάθυνση στη δική σου όσο και στις άλλες τέχνες παράγει την διαρκή έμπνευση. Τα μεγάλα έργα δεν θέλουν σπινθήρα αλλά πυρκαγιά.

Έχετε θητεύσει δίπλα στην ελίτ των Ελλήνων συνθετών όπως ήταν ο Χατζηδάκης και άλλοι. Υπάρχουν στιγμές που σκέφτεστε τι θα έλεγε ή πως θα έκρινε μια σύνθεσή σας αν την άκουγε;
Ναι είναι ένα αόρατο δικαστήριο από αγαπημένους δάσκαλους και φίλους που γνώρισα και οι άλλους που δεν γνώρισα… που με κρίνουν αυστηρά αλλά και με ενθαρρύνουν, όποτε αντιλαμβάνομαι πώς αυτό που θα κάνω αφορά ίσως πολύ λίγους. Είναι και ο Μαμαγκάκης, ο Θεοδωράκης, ο Dutilleux και ο Γκάτσος και ο Ελύτης και ο Σεφέρης, ο Εμπειρίκος και ο Τσαρούχης και ο Μόραλης αλλά και ο Αισχύλος και ο Αριστοφάνης και ο Σοφοκλής και ο Σαίξπηρ και ο Μολιέρος και ο Μπωντλαίρ και ο Ρεμπώ και ο Πάουντ… και αυτοί φίλοι μου και δικαστές μου είναι. Και όποιος ζεί σαν αυτοί να μην υπήρξαν είναι καταδικασμένος.

Πιστεύετε στο Θεό;
Εννοείται. Μπορείς βέβαια να ζεις και χωρίς αυτόν. Αρκεί να τον ξαναφτιάξεις μέσα σου με άλλο όνομα.

Μια συμβουλή στους νέους συνθέτες…
Οι συνθέτες είναι νέοι και φιλόδοξοι. Να μάθουνε σε απόλυτο βαθμό το μέσον μας, που είναι η μουσική και η Ελληνική και η Παγκόσμια. Εξίσου απόλυτη γνώση στο περιεχόμενο μας που είναι η Ζωή. Δεν υπάρχει Ταλέντο χωρίς Έργο. Δεν υπάρχει έργο χωρίς Ζωή. Δεν υπάρχει Ζωή χωρίς τους ανθρώπους. Οι δε άλλες Τέχνες σε μαθαίνουν πολύ ευκολότερα απ’ ότι η δική σου, την βαθύτερη συνεκτική ύλη της ποιητικής.