Διαγενεακό τραύμα
Συνέπειες και επιπτώσεις της ψυχικής υγείας των ανθρώπων από ένα πόλεμο ή ένα παγκόσμιο γεγονός όπως η πανδημία Covid-19. Πώς οι επόμενες γενιές είναι πιθανό να εμφανίσουν διαγενεακό ψυχικό τραύμα και πώς η μέθοδος θεραπείας EMDR μπορεί να βοηθήσει στο να σπάσει αυτή η σύνδεση;
Της Πατρίτσια-Στεφανία Σενβάϊτζ, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια εκπαιδευμένη στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) και στη μέθοδο EMDR
Ένας πόλεμος δεν είναι μόνο σφαίρες, βομβαρδισμοί και συντρίμμια. Ένας πόλεμος δεν έχει μόνο γεωγραφικές, πολιτικοκοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Η μεγαλύτερη -μακροπρόθεσμα- καταστροφή που επιφέρει αφορά στον κατακερματισμό της ψυχικής υγείας όσων βιώνουν άμεσα και παρατεταμένα, καθώς και στο ψυχικό αποτύπωμα που μπορεί να αφήσει και να συντηρείται σε μεταγενέστερες γενιές. Άνθρωποι που εκτίθενται σε ένα ακραία τραυματικό γεγονός, όπως έναν πόλεμο, ή την πρόσφατη πανδημία με τα lockdowns, έχουν ιδιαίτερα αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν ψυχικό τραυματισμό και ψυχικές διαταραχές μέσα από ένα ευρύ φάσμα συμπτωματολογίας όπως: μετατραυματικό στρες (PTSD), αυτοκτονικές σκέψεις, κατάθλιψη, άγχος, τύψεις επιβίωσης, κοινωνική απόσυρση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, θυμός, βία, δυσκολία στη συναισθηματική ρύθμιση, διαταραχές ύπνου και διαπροσωπικών σχέσεων, κατάχρηση ουσιών κλπ.
Πολλές φορές το άτομο αισθάνεται παγιδευμένο, φοβισμένο, μόνο και κυρίως αβοήθητο. Η ψυχοσυναισθηματική του φόρτιση είναι τόσο κατακλυσμιαία, που η απόσυρση φαίνεται ως η πιο εύκολη λύση. Είναι όμως και η πιο απελευθερωτική και ψυχικά σωτήρια για τον ίδιο; Δυστυχώς, όχι. Η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει, πλέον, πως η έκθεση σε τέτοιες ακραίες συνθήκες, μπορεί σε πολλές περιπτώσεις, να μεταμορφωθεί σε μια σκληρή και επίπονη παρακαταθήκη, η οποία θα μεταλαμπαδευτεί και στους απογόνους όσων εκτέθηκαν στο τραύμα, παραμένοντας «ζωντανή» και βρίσκοντας τον τρόπο να εκδηλωθεί απρόσκλητα και αυτόνομα.
Το διαγενεακό τραύμα μπορεί να ξεκινήσει με ένα τραυματικό γεγονός που επηρεάζει ένα άτομο, τραυματικά γεγονότα που επηρεάζουν πολλά μέλη μιας οικογένειας, ή ένα συλλογικό τραύμα που επηρεάζει μεγαλύτερες κοινότητες, πολιτιστικές, φυλετικές, εθνικές, ή άλλες ομάδες/πληθυσμούς (ιστορικό τραύμα). Αφορά στη μεταβίβαση του ψυχικού αποτυπώματος από γενιά (που το βίωσε) σε γενιά ή σε πολλαπλές γενιές (οι οποίες, ωστόσο, δεν διατρέχουν κάποιον αντικειμενικό κίνδυνο), στην ποικιλόμορφη εκδήλωση κάποιου συμπτώματος (επιγενετικό, συναισθηματικό ή κοινωνικό), καθώς και στη συνέχιση εμφάνισης συμπτωμάτων έως ότου σπάσει ο φαύλος κύκλος του. Στη νεότερη ελληνική ιστορία χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι ψυχικές επιπτώσεις των προσφύγων και των απογόνων της Μικρασιατικής Καταστροφής, που αφορούν σε μεγάλη μερίδα της σημερινής κοινωνίας. Το διαγενεακό τραύμα εντοπίστηκε για πρώτη φορά στα παιδιά των επιζώντων του Ολοκαυτώματος, ενώ το 1988 μια μελέτη έδειξε ότι τα άτομα αυτά παρουσίασαν αύξηση στις ψυχιατρικές παραπομπές κατά 300%.
Πανίσχυρο όπλο στη θεραπεία του διαγενεακού τραύματος αποτελεί η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση της Τραυματοθεραπείας και της Ψυχοτραυματολογίας, το εφαλτήριο των οποίων προέκυψε ως αποτέλεσμα μαζικών τραυματικών γεγονότων του προηγούμενου αιώνα όπως: των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, του Ολοκαυτώματος, του πολέμου του Βιετνάμ, καθώς και ως απόρροια μεγάλων φυσικών καταστροφών και πανδημιών.
Βασιζόμενη σε μελέτες, η εμπνεύστρια της μεθόδου EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing, η οποία στα ελληνικά μεταφράζεται ως Απευαισθητοποίηση και Επανεπεξεργασία μέσω Οφθαλμικών Κινήσεων), Fransine Shapiro, θεμελίωσε το 1987 μια πρωτοποριακή μέθοδο ψυχοθεραπείας, η οποία στόχευε στην επεξεργασία παρελθοντικών στρεσσογόνων ή τραυματικών βιωμάτων μέσω διεστιακών (αμφίπλευρων) οπτικών ή απτικών ερεθισμάτων, τα οποία ενισχύουν συνειρμικές διαδικασίες, με αποτέλεσμα ο θεραπευόμενος να βιώνει αλλαγές σε επίπεδο γνωστικό, συναισθηματικό, νευροφυσιολογικό και σωματικών αισθήσεων.
Η Πατρίτσια-Στεφανία Σενβάϊτζ, γεννημένη στη Βιέννη, από πατέρα Αυστριακό και μητέρα Ελληνίδα είναι Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια εκπαιδευμένη στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) και στη μέθοδο EMDR από το Ινστιτούτο Τραυματοθεραπείας και την Δόμνα Βεντουράτου. Από το 2008 εργάζεται στον ανθρωπιστικό τομέα και συγκεκριμένα στον τομέα υποστήριξης παιδιών και ευάλωτων ατόμων σε Διεθνή Οργανισμό Παιδικής Προστασίας. Από το 2019 είναι Γενική Γραμματέας στο Διοικητικό Συμβούλιο της EMDR-Hellas, του επίσημου Ινστιτούτου Τραυματοθεραπείας στη χώρα μας. Το εκπαιδευτικό της υπόβαθρο περιλαμβάνει σπουδές στην Ελλάδα (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο), το Ηνωμένο Βασίλειο (Πανεπιστήμιο της Ουαλίας και Πανεπιστήμιο του Derby), τις Η.Π.Α. (Harvard, Johns Hopkins και Penn University), καθώς και την Αυστρία (Sigmund Freud University). Περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στο www.psyche-therapy.com και τηλεφωνικά στο 6949472524.
