Μυστράς: H Βυζαντινή καστροπολιτεία

«Μήλο της έριδος» μεταξύ Φράγκων, Ενετών, Βυζαντινών και Οθωμανών. Πρωτεύουσα του δεσποτάτου του Μορέως. Ένας ζωντανός θρύλος στην καρδιά της Πελοποννήσου. Θριαμβευτικές νίκες, ταπεινωτικές ήττες, ίντριγκες, συνωμοσίες.

Οδηγώντας προς τον Μυστρά, αφήνουμε πίσω μας τους όμορφους κήπους με τις τεράστιες μανόλιες και τα τριαντάφυλλα που στολίζουν τις αυλές των τελευταίων σπιτιών της Σπάρτης. Τώρα οι πορτοκαλιές, οι λεμονιές και οι ελιές κάνουν αισθητή την παρουσία τους και με κάνουν να σκέφτομαι πόσο εύφορος είναι αυτός ο τόπος. Φτάνω στη μικρή κωμόπολη του σύγχρονου Μυστρά. Τα πέτρινα σπίτια και 2-3 μικρές αρχιτεκτονικές παραφωνίες με οδηγούν στην πλατεία με τα πλατάνια. Στο βάθος, στέκεται επιβλητικό το άγαλμα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, του «δεσπότη» του Μυστρά και τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου.

Ο δρόμος για τη βυζαντινή πόλη και το μεσαιωνικό κάστρο είναι γεμάτος στροφές. Η θέα του κάμπου της Σπάρτης από τη μία πλευρά και η καστροπολιτεία του Μυστρά από την άλλη, συνθέτουν ένα συναρπαστικό σκηνικό.

Η ιστορία…
Η πολιτεία του Μυστρά είναι ολοφάνερα ο πιο χαρακτηριστικός μεσαιωνικός οικισμός στην Ελλάδα. Το κάστρο που «επιβλέπει» όλη την πεδιάδα, χτίστηκε το 1249 από τον Γουλιέλμο Β’ Βιλεαρδουίνο, βρίσκεται στο ύψωμα Μυστράς ή Μυζηθράς. Ο Βιλεαρδουίνος θεώρησε τη γεωγραφική θέση στρατηγικής σημασίας για τους Φράγκους, και τον έλεγχο της Πελοποννήσου. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1259 μ.Χ., στη Μάχη της Πελαγονίας, ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος, κατατροπώνει τους Φράγκους και αιχμαλωτίζει τον Βιλεαρδουίνο. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας απαίτησε την παραχώρηση των κάστρων του Μυστρά, της Μονεμβασιάς, του Γερακιού και της Μάινας. Με τα χρόνια, οι κάτοικοι της περιοχής και της αρχαίας Σπάρτης έρχονταν να κατοικήσουν στο Μυστρά, αναζητώντας μεγαλύτερη ασφάλεια. Ο Μυστράς άρχισε να αναδεικνύεται σε σημαντικό στρατιωτικό, διοικητικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της Πελοποννήσου. Στα 1308, τη διοίκηση αναλαμβάνουν μόνιμοι διοικητές και όχι στρατηγοί, όπως ίσχυε μέχρι τότε.

Οι διοικητές προέρχονται από συγκεκριμένες οικογένειες, όπως οι Καντακουζηνοί και οι Παλαιολόγοι. Αργότερα, ο διοικητής ονομάζεται «Δεσπότης» και ο Μυστράς γίνεται η πρωτεύουσα του «Δεσποτάτου του Μορέως». Ο Μανουήλ Καντακουζηνός «ευθύνεται» για τη δυναμική εκκίνηση και την οργάνωση του δεσποτάτου. Η εξουσία το 1384 περνά στα χέρια των Παλαιολόγων και από το 1443 έως το1449 Δεσπότης είναι ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο οποίος το 1449 στέφεται αυτοκράτορας του Βυζαντίου μέχρι την άλωση της Κωνσταντινούπολης.  Από το 1460, εναλλάσσονται οι Βενετοί και οι Τούρκοι. Το 1834, όταν ιδρύεται επίσημα από τον Όθωνα η πόλη της Σπάρτης, έρχεται το οριστικό τέλος του Μυστρά.

Το 1921 κηρύσσεται σε σημαντικό βυζαντινό μνημείο και το 1989, η UNESCO για πρώτη φορά συμπεριλαμβάνει τον Μυστρά στα μνημεία που ανήκουν στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.

Γεώργιος Γεμιστός-Πλήθων ο “σοφός”
Στο Μυστρά θα «ζήσει» ο τελευταίος σοφός του Βυζαντίου, Γεώργιος Γεμιστός-Πλήθων. Δάσκαλος, δικαστής, κυρίως όμως, φιλόσοφος και συγγραφέας, ο οποίος θεωρούσε την Πελοπόννησο, λίκνο των ευγενέστερων ελληνικών φύλων και πίστευε ότι από αυτή θα μπορούσε να ξεκινήσει η σωτηρία της Αυτοκρατορίας. Ο αείμνηστος φιλόσοφος και ακαδημαϊκός Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, ίδρυσε το 1975 στη Μαγούλα της Σπάρτης φιλοσοφική σχολή που την ονόμασε προς τιμήν του, “Ο Πλήθων”.

Η περιήγηση στην Πάνω και στην Κάτω χώρα του Μυστρά
Φτάνοντας στη μεσαιωνική-βυζαντινή πόλη του Μυστρά πρέπει να επιλέξεις πώς θα ξεκινήσεις την περιήγησή σου. Οι είσοδοι είναι δύο. Η πρώτη, η «Κύρια Πύλη» βρίσκεται στην κάτω πλευρά της πόλης, ενώ η δεύτερη, μερικά χιλιόμετρα πιο ψηλά, έχει ευκολότερη πρόσβαση στο κάστρο και το παλάτι. Μπαίνουμε από την Κύρια Πύλη και ακολουθούμε πιστά τον χάρτη. Μια θολωτή είσοδος και βλέπουμε την ερειπωμένη οικία Λάσκαρη, χαρακτηριστικό αστικό βυζαντινό σπίτι που ανήκε σε μια από τις πιο σημαντικές οικογένειες του Βυζαντίου. Βαδίζοντας προς τα δεξιά συναντήσαμε τη μητρόπολη του Μυστρά, τον Άγιο Δημήτριο. Τρίκλιτη βασιλική με τρούλο και πανέμορφες αγιογραφίες. Εδώ λέγεται ότι στέφθηκε αυτοκράτορας ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Δίπλα στο ναό φιλοξενείται το Μουσείο του Μυστρά, όπου εκτός από τις μαρμάρινες πλάκες με τις επιγραφές, σε ταξιδεύουν πίσω στο χρόνο τα ενδύματα και τα κοσμήματα των γυναικών και τα δαχτυλίδια των δεσποτών. Επίσης, οι χειρόγραφοι κώδικες της Ιεράς Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Σπάρτης μαρτυρούν την πνευματική ανάπτυξη του τόπου.

Συναντάμε τους ναούς της Ευαγγελίστριας και των Αγίων Θεοδώρων και κατευθυνόμαστε προς τη Μονή Περίβλεπτου. Η διαδρομή στα στενά πλακόστρωτα με τις φθαρμένες από το χρόνο και χορταριασμένες πέτρες, ήταν μαγική. Εξαιρετικές τοιχογραφίες καθώς και το ξύλινο τέμπλο καθηλώνουν. Η εικόνα της Παναγιάς, γεμάτη τάματα. Κατηφορίσαμε προς την Κύρια Πύλη περνώντας δίπλα από τις οικίες Κρεβαττά, τον Άγιο Χριστόφορο και τον Αϊ-Γιαννάκη. Ανεβαίνουμε με το αυτοκίνητο προς την επάνω πύλη για να συναντήσουμε την Αγία Σοφία,  που αποκαλείται και «μινιατούρα της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης». Επόμενος σταθμός, τα Παλάτια των Δεσποτών του Μυστρά. Η ανάβαση στο κάστρο του Γουλιέλμου Βιλεαρδουίνου με την πανοραμική θέα, είναι μοναδική. 

Το μέλλον
Ο Μυστράς είναι ορμητήριο για φυσιολάτρες και πεζοπόρους στα μονοπάτια του Ταϋγέτου ενώ ο ησυχαστικός του, πνευματικός χαρακτήρας σε συνδυασμό με τα υπερπολυτελή ξενοδοχεία που επικεντρώνουν τις υπηρεσίες τους στην ευεξία και την αναζωογόνηση, τον καθιστούν σε διεθνή προορισμό υψηλού τουρισμού.